Qua bài trước, chúng ta đã tìm hiểu sơ về hai cuộc chiến giữa các chủng loài trong vũ trụ Halo. Hai cuộc chiến ấy tuy có phần nghiêm trọng, song cuộc chiến lớn nhất trong quá trình hình thành vũ trụ này mới là sự kiện có ảnh hưởng mạnh nhất lên sự cân bằng của vũ trụ. Đây là chiến tranh Forerunner – Flood, một cuộc chiến của sự báo thù và hi sinh, kéo dài trong suốt ba thế kỉ.
Khởi đầu tuyệt vọng
Vào năm 97 745 BCE, nhiều thiên niên kỉ sau cuộc chiến giữa nhân loại và Forerunner, bệnh dịch Flood quay lại trên một hành tinh thuộc quyền kiểm soát của chính quyền Forerunner, G617 g1 (Seaward). Sự bùng phát đột ngột trên một hành tinh tương đối nhỏ lẻ này đã tạo được một yếu tố bất ngờ trước quân đội Forerunner. Kí sinh Flood đã xâm nhập lên những con tàu không thuộc quyền kiểm soát của quân đội, và từ đó đặt chân an toàn lên nhiều hành tinh khác của chính quyền Forerunner, do những con tàu này có quyền tiếp cận những hành tinh khác mà không bị kiểm soát bởi quân đội. Từ đó, dịch bệnh Flood bùng phát dữ dội, và không lâu sau, chúng đã lây nhiễm cho hàng tỉ người dân Forerunner sống trên nhiều hành tinh khác nhau, biến họ thành những con quái vật dị dạng. Do không có biện pháp phòng vệ kịp thời, quân đội Forerunner chỉ còn cách thực hiện pháo kích từ không gian (orbital bombardment), tức tiêu diệt hoàn toàn tất cả mọi thực thể sống trên một hành tinh. Tuy biện pháp này tương đối hiệu quả, nó chỉ là một phương án tạm thời đối phó với sự lây lan càng ngày càng nhanh chóng của Flood. Bệnh dịch càng ngày càng tiến hóa, và đỉnh điểm là sự tạo thành của một Gravemind. Nếu bạn đọc có chơi qua Halo 2, có lẽ bạn sẽ nhớ phân cảnh mà Chief và Arbiter bị một sinh vật khổng lồ kinh tởm kéo xuống một nơi nào đó chứ? Sinh vật đó chính là Gravemind, một hiện thân cao cấp của sự lây lan bệnh dịch Flood. Một Gravemind thường được tạo thành bởi rất rất nhiều sinh vật sống được kết nối với nhau thành một khối, và Gravemind đó có khả năng hấp thụ ý thức, hay là mọi kiến thức cũng như cảm xúc của sinh vật bị nó “ăn”. Do đó, một Gravemind có trí tuệ vô cùng vượt bậc, và cũng vì vậy, chúng vô cùng nguy hiểm.
Qua thời gian, The Flood đã dần dần bẻ gãy được những biện pháp an ninh cẩn mật nhất mà quân đội Forerunner thời đó có thể đưa ra. Chúng thông minh đến mức có khả năng bỏ qua con mồi của mình – trong trường hợp này là các Keyship, tàu hộ tống những loài cần được bảo lưu – vì chúng nhận ra đây chỉ là cái bẫy mà Forerunner giăng lên. Quả đúng như vậy, nếu Flood đủ cả tin để đi theo các Keyship này thì chúng sẽ phải đối mặt với sự phản công vũ trang hùng mạnh của quân đội Forerunner. Trí thông minh của Flood càng ngày càng trở thành một mối nguy lớn cho chính quyền Forerunner. Do khả năng mà toàn bộ giống loài bị tuyệt chủng bởi sự xâm lược của bệnh dịch này là hoàn toàn khả thi, quân đội Forerunner bắt đầu thực hiện những biện pháp vô cùng cực đoan. Khi pháo kích từ không gian để tiêu diệt từng hành tinh một là chưa đủ vì sự phát tán chóng mặt của Flood, họ bắt đầu cho phát nổ những mặt trời của những hệ hành tinh đó, thiêu rụi hoàn toàn bất cứ dấu tích nào của sự sống hay cả sự tồn tại của những hành tinh xấu số bị lọt vào tầm ảnh hưởng. Tất cả quân binh của quân đội Forerunner nếu buộc phải tiếp xúc với Flood đều bắt buộc phải mặc giáp kín hoàn toàn, còn các nhân lực quan trọng hơn thì bắt buộc phải trải qua quá trình ngủ đông, cách ly hoàn toàn với bất cứ sự hiện diện của Flood. Song, chính quyền Forerunner sớm nhận ra chiến tranh vũ trang không thể nào có thể tận diệt gốc rễ của chúng, nên đã quay sang tìm kiếm biện pháp bảo vệ bản thân bằng các kĩ thuật khoa học. Một trong số đó là Composer, một bộ máy được cho là hi vọng cứu các bệnh nhân nhiễm phải Flood bằng cách “dịch” ý thức của họ thành dữ liệu và truyền nó sang một cơ thể nhân tạo. Thật không may, quá trình này đòi hỏi phải sử dụng neural physics – một khái niệm mà chỉ có Precursor biết sử dụng thành thạo. Hậu quả là những Forerunner chịu hiến tặng mạng mình cho khoa học đã chết một cái chết đau đớn, và cho dù ý thức của họ có tồn tại đi nữa, thì cơ thể mới cũng sẽ nhanh chóng mục rữa. Những tia hi vọng le lói mau chóng bị dập tắt.
Tuy nhiên, có một loại vũ khí có sức tàn phá vô cùng khủng khiếp, với phạm vi tiêu diệt lên đến hàng chục nghìn năm ánh sáng mà Forerunner vẫn chưa thể sử dụng: những Halo – “vòng thánh”. Những Kĩ Sư tài ba của loài Forerunner đã tạo ra loại vũ khí này với mục đích ban đầu để khẳng định sự vượt bậc của tầng lớp Builder (trong đây, Builder là một tầng lớp con người Forerunner) trong xã hội. Về sau, những Halo mới được tạo thành có khả năng hủy diệt mọi sự sống trong 25 000 năm ánh sáng chỉ được sử dụng để đối phó lại Flood. Biện pháp này lại là biện pháp hiệu quả nhất, vì cách duy nhất để tiêu diệt bệnh dịch này là cắt đứt nguồn thức ăn của nó. Tuy nhiên, cái giá phải trả là sự tuyệt diệt mọi sự sống trong phạm vi quá lớn này quá đắt. Hơn nữa, nó là sự vi phạm nặng nề Mantle of Responsibility, vì theo đạo lý Mantle, giống loài nắm giữ nó phải có nhiệm vụ bảo vệ sự sống chứ không phải tiêu diệt nó. Do đạo lý này rất quan trọng trong xã hội Forerunner, việc sử dụng các Halo bị phản đối kịch liệt. Đứng trước tình thế đó, một tập hợp các Forerunner có vai trò bảo vệ sự sống – gọi là Lifeworker – đã tập hợp một số cá thể của hàng loạt giống loài trong vũ trụ và đặt chúng trên The Ark (trong Kinh thánh, đây là con thuyền đã cứu sống hàng loạt giống loài khỏi cơn Đại hồng thủy – The Flood). Trên Ark, những cá thể nói trên sẽ sống sót, cho dù Halo có được sử dụng đi chăng nữa. Đứng đầu là The Librarian, các Lifeworker có lẽ là những cá nhân nhận ra sự nguy hiểm tột bậc của Flood đầu tiên.
Giai đoạn đầu của cuộc chiến kéo dài trong thế giằng co suốt 300 năm liền, và trong khi Forerunner đã mất hơn 12 hệ hành tinh vào tay dịch bệnh kí sinh, tình thế vẫn chưa hề ngã ngũ. Tuy nhiên, loài Forerunner không biết rằng trong suốt giai đoạn này, Flood chỉ đang tạm nhượng bộ để tập trung toàn bộ lực lượng đánh vào tất cả mọi khía cạnh có thể của họ.
Khủng hoảng
Với kĩ thuật vô cùng tiên tiến, xã hội Forerunner đã đủ hiện đại để tạo ra những trí thông minh nhân tạo (AI) có khả năng thay thế con người trong nhiều lĩnh vực quan trọng, trong đó có cả quân sự. Cụ thể là trong lĩnh vực vũ trang quân sự, có một lớp AI tách biệt, Contender-class. Những trí tuệ nhân tạo thuộc lớp này thông minh tới mức bản thân nó là một tập hợp của nhiều mảnh AI thông minh khác nữa, và những mảnh AI này sẽ nắm trong tay nhiệm vụ điều khiển những tàu chiến chủ chốt của một quân đội. Với sự phân chia nhiệm vụ rõ ràng này, những mảnh AI này đủ khả năng điều khiển một hạm đội tàu chiến hùng mạnh mà không cần một bàn tay Forerunner nào. Trí thông minh nhân tạo Contender-class được giao nhiệm vụ điều khiển mọi hoạt động quân sự liên quan đến tàu chiến này là Mendicant Bias. Những mảnh ghép của Mendicant Bias, ngoài việc được giao quyền kiểm soát toàn bộ hạm đội Forerunner, còn được giữ trọng trách cai quản 12 “vòng thánh” Halo trong vũ trụ.
Vào năm 97 495 BCE (250 năm sau sự kiện Flood bùng phát lần đầu tiên), Mendicant Bias được giao trọng trách bắn thử nghiệm một Halo trên hành tinh Charum Hakkor (cự ly bắn đã bị thu nhỏ rất nhiều lần để giảm thiểu thiệt hại). Đây đã từng là hành tinh trung ương chủ chốt của nhân loại trước khi thua cuộc trước Forerunner và buộc phải thoái hóa. Tuy nhiên, ở trên bề mặt hành tinh này vẫn còn tồn tại một sinh vật quan trọng: Primordial. Phát bắn thử Halo của Mendicant Bias đã trả tự do cho Primordial, và sinh vật này được đưa lên “vòng thánh” thử nghiệm đó để tra khảo. Mendicant Bias được giao cho nhiệm vụ này, và có lẽ đây là sai lầm lớn nhất mà cả giống loài Forerunner từng phạm phải. Tại sao?
Vì Primordial thực chất là một Gravemind.
Một điều cần nói về Flood là sự nguy hiểm của nó còn đến từ khả năng tiêm nhiễm cả trí thông minh nhân tạo bằng một kĩ năng mà Forerunner gọi là “logic plague”. Logic plague đánh thẳng vào yếu điểm của mọi AI của Forerunner, ý nghĩa của sự tồn tại. Với trí thông minh của một Gravemind, việc thuyết phục một AI trở nên quá dễ dàng, khi chúng có khả năng khai thác những bí mật mà Forerunner che giấu, và sử dụng những điều đó để kích thích AI đó quay lại phản đối những kẻ tạo ra chúng. Và ngay cả với một AI Contender-class, điều này gần như không thể tránh khỏi. Mendicant Bias, sau suốt 43 năm tra hỏi và bị thuyết phục, đã trở mặt với xã hội Forerunner, nảy sinh một lòng căm thù khó có thể xoa dịu.
“Ta sẽ tận diệt tất cả bọn ngươi, và điều đó sẽ làm ta sung sướng. Ta sẽ chà đạp lên hàng tỉ con người trong giống loài các ngươi, và ta cười đùa trước sự lười biếng, sự tự thị và ngạo mạn của giống loài các người. Ta nghiền thành phố của các ngươi thành vụn đất; ta quay ngược đồng hồ tiến hóa của các ngươi. Những gì các ngươi mất hàng thiên niên kỉ để hoàn thành, ta sẽ xóa sạch nó trong vài giây ngắn ngủi. Chào mừng quay lại Kỉ nguyên Đồ đá, lũ sâu mọt. Chào mừng trở về nguồn cội.”
– Một trích đoạn trong sự công kích kịch liệt của Mendicant Bias sau khi trở mặt bởi ảnh hưởng của Primordial.
Trong tình cảnh này, thật tình cờ, một biến động trong bộ máy chính trị của nhà nước Forerunner đã gây ra một hậu quả khủng khiếp. Kẻ đứng đầu tối cao lúc bấy giờ là Faber, một Forerunner rất thông minh và vô cùng tham vọng, đến mức sẵn sàng vi phạm Mantle để đạt được mục đích của mình. Trong khoảng thời gian mà Mendicant Bias đang tra khảo Primordial, một cuộc phản động lật đổ chính quyền ở một hành tinh San’Shyuum bùng nổ, và Faber thì lại đang tìm kiếm nơi để thử uy lực của các Halo. Như dự đoán, với Halo thứ 7, hắn đã tận diệt gần như hoàn toàn loài San’Shyuum (chỉ ngoại trừ những cá thể được bảo vệ trên Ark).
Đế chế Ecumene ngay lập tức thể hiện sự bất bình trước hành động vô nhân đạo này, và chỉ trích Faber, với tư cách là người đứng đầu, đã vi phạm Mantle. Họ mang những Halo trở về Capital (cơ quan đầu não của Ecumene) để tiến hành quá trình vô hiệu hóa do lo sợ những thứ vũ khí chết chóc này sẽ hủy diệt sự sống trong vũ trụ. Trong lúc này, một mảnh của Mendicant Bias được phái trở về Capital. Ngay lập tức, Mendicant Bias chớp thời cơ và kích hoạt Halo, trước sự phản công kịch liệt của quân đội Forerunner. Tuy sát thương của Halo thứ 7 đã bị giảm đi rất nhiều, sự tổn hại gây ra là cực kì lớn, khi nó đánh thẳng vào trung tâm chính trị quan trọng nhất của đế chế Ecumene của chính quyền Forerunner. Hội đồng Forerunner lung lay dữ dội.
Cần phải nói thêm một chút về quá khứ: Một nhân vật tối quan trọng quay lại: Ur-Didact. Sau chiến tranh giữa Nhân loại – Forerunner, Didact đã yêu cầu xây dựng những Shield world. Về cơ bản, đây là những hành tinh nhân tạo được trang bị vũ trang cực mạnh, và có khả năng bảo vệ các cư dân Forerunner, đồng thời cũng cho phép quân đội tác chiến một cách hợp lý khi Flood xuất hiện trở lại. Song, Faber – kẻ đứng đầu chính quyền – lại đề xuất xây dựng các Halo. Tuy nhiên, ngay cả khi Hội đồng Forerunner biết rằng các Halo vi phạm Mantle, họ quá lo sợ trước sự hủy diệt khủng khiếp của Flood, và thêm với yếu tố Faber đứng đầu chính quyền lúc bấy giờ, dự án về các Shield world của Ur-Didact gần như không có cơ hội được thực hiện. Mặc cho Ur-Didact trì hoãn mãnh liệt trong nhiều ngàn năm, các Halo vẫn được xây dựng. Ông đã tự xây dựng các Shield world của mình, và điều này bị Faber ngăn cấm gắt gao. Ur-Didact, với bản chất cứng đầu của mình, nhất quyết không đầu hàng. Hậu quả là vào năm 98 445 BCE (1000 năm trước trận chiến giữa Forerunner và Flood), ông bị bắt lưu đày trên một khu vực bị Flood chiếm đóng và bị tước hết chức vụ, mặc dù trong một thời gian, ông và Faber đã từng là đồng minh rất thân thiết.
Didact lúc này có một chút khác. Ur-Didact đã kịp chuyển hóa hoàn toàn tinh hoa của cơ thể sống trước vào một cơ thể sống mới, Iso-Didact, có thể xem như là một loại nhân bản của Forerunner vậy. Iso-Didact ngay lập tức nắm trong tay quân đội Forerunner và nhanh chóng cân bằng lại chính quyền, tái khởi động các Shield world, bắt giữ mảnh của Mendicant Bias đồng thời lấy lại quyền kiểm soát Halo thứ 7.
Những năm tiếp theo
Tuy nhiên, chiến thắng này không kéo dài lâu, vì khi Mendicant không còn điều khiển hạm đội Forerunner và chính quyền bị công phá dữ dội, The Flood đã nhân cơ hội này toàn lực xâm thực vào các hệ hành tinh của Forerunner. Hơn 2000 hệ hành tinh của Forerunner và hàng tỉ người dân bị Flood xâm chiếm và làm đột biến, biến họ trở thành những con quái vật gớm ghiếc. Các hệ hành tinh bị xâm lược thì bị biến thành Hive – “tổ” Flood, nơi sẽ sản sinh ra những mẫu Flood có khả năng chiến đấu. Không lâu sau, trước sự chống cự trong vô vọng của những binh lính Forerunner yếu ớt, con số này tăng lên hơn 500 000 – hai phần ba toàn bộ đế chế Ecumene. Chính quyền Forerunner bị buộc phải sử dụng Jat-Krula, một phương tiện có thể được xem là gần giống như tuyến phòng thủ Maginot của quân đội Pháp trong Thế chiến thứ Nhất vậy. Jat-Krula, một vành đai bảo vệ cổ xưa, đã giúp bảo vệ được các hệ hành tinh còn lại thuộc đám mây phân tử Orion. Tuy nhiên, nó chỉ có khả năng bảo vệ bên trong của đám mây này mà thôi, và các hành tinh bên ngoài buộc phải tự mình chống chọi lại với sự xâm lược dữ dội của Flood – một án tử không chính thức.
Về phần trí thông minh nhân tạo bị tha hóa Mendicant Bias, mặc dù hắn đã bị tách thành nhiều mảnh và phân bố ra khắp trên Ecumene, sự xâm lược của Flood lớn tới mức chúng đã chiếm được toàn bộ những nơi trong Ecumene mà có sự hiện diện của mảnh ghép của Mendicant Bias. Mendicant được tái hợp, và hắn được trở lại vai trò điều khiển hạm đội – tuy nhiên, lần này là cho phe phản diện. Hơn nữa, với tầm xâm lược rộng lớn này, Flood đã tiến hóa thêm một bậc, khi chúng có khả năng lấn chiếm toàn bộ một hành tinh thành một thực thể sống, gọi là Keymind. Các Keymind thông minh tới mức chúng thừa khả năng làm cho bất cứ AI Contender-class nào của Forerunner phải trở mặt với những kẻ tạo ra mình ngay lập tức. Qua thời gian, từng cá thể của Flood không ngừng tiến hóa, đến mức ngay cả những cá thể cấp thấp cũng có khả năng gây logic plague. Hi vọng chiến thắng càng ngày càng mong manh khi cuối cùng, Flood đã đạt tới mức tiến hóa gần như cao nhất: cho phép chúng sử dụng những công nghệ cũ của Precursor trong giai đoạn sơ khai của vũ trụ, neural physics. Với khả năng sử dụng neural physics, Flood có trong tay đầy đủ tiềm lực để tiêu diệt những quân đoàn Forerunner một cách vô cùng đơn giản. Tệ hơn, sau khi hủy diệt hàng loạt tàu chiến, các khả năng của neural physics còn cho phép Flood “ăn” cả quân địch của mình, biến chúng thành Flood mà không cần khó khăn như trước.
Tàn cuộc
Số dân còn lại của Forerunner buộc phải di tản đến một khu vực an toàn còn tương đối hạn chế, và quân đội thì được phân chia phòng thủ ở một khu vực gồm bốn thema, một nỗ lực vô vọng trước sự tràn ngập của Flood. Gần như trước mọi chiến tuyến, Forerunner đều không có khả năng đối đầu với một kẻ thù hùng mạnh hơn mình nhiều lần. Tất cả tàu chiến còn lại của quân đội cuối cùng cũng được đặt một niềm hi vọng, khi chúng được giao quyền kiểm soát cho Offensive Bias, một trí thông minh nhân tạo Contender-class được tạo ra chỉ để chống lại Mendicant Bias.
Trong hệ thống Ark của Faber, có hai Ark: Greater Ark và Lesser Ark. Tuy cả hai là gần như giống nhau, Lesser Ark có các Halo nhỏ hơn và hiệu quả hơn Greater Ark. Trong lúc này, những mầm mống còn sót lại của chính quyền Forerunner buộc phải lánh nạn trên Greater Ark. Cũng vào thời gian đó, Ur-Didact được Faber cứu sống trở về Greater Ark, có lẽ là vì chút tình bằng hữu còn sót lại giữa hai đối thủ chính trường. Ngay lập tức, Faber được bổ nhiệm làm lãnh đạo một lần nữa, vì chỉ có hắn là kẻ có tầm nhìn thực tế trước tình thế này, với sự kích hoạt của các Halo. Nhưng nào ai hay, chính vì sự ngăn cản của Ur-Didact đã làm cho các Halo trên Greater Ark bị xây dựng một cách vội vã. Các Halo trên Greater Ark chỉ có khả năng bắn về một hướng; và bắn một lần. Phát bắn đó tuy đã diệt được một ít quân đoàn Flood đang tới gần, nhưng chúng chỉ mất vài phút để tái thiết đội hình và tiếp tục quá trình giết chóc.
Song, trước đó, Faber đã nhờ Ur-Didact – người bạn cũ của mình – quay về Lesser Ark, và kích hoạt các Halo ở đó, vì với phạm vi của chúng, đó là cách duy nhất để hủy diệt toàn bộ mọi cá thể Flood; một lần và mãi mãi. Và lại một lần nữa, quá khứ quay về ám ảnh. Do phải ở trên hành tinh bị Flood xâm lược quá lâu, Ur-Didact bị hóa điên bởi Gravemind. Hắn bây giờ chỉ còn ám ảnh với kế hoạch cũ của mình, chế tạo các Promethean để đánh lại Flood. Và hắn định làm thế bằng cách nào? Ur-Didact đã dùng Composer, phân hủy toàn bộ con người trên Ark, và sử dụng tinh hoa của họ để chế tạo ra Promethean cho kế hoạch của hắn. Việc này đã làm tổn thương nặng nề Librarian, và bà đã buộc phải đóng băng hắn trên Shield world – một sản phẩm của chính Ur-Didact – có cái tên là “Requiem“.
Đại thanh trừng
Iso-Didact – bản thể còn tốt đẹp của Didact – quay về từ Omega Halo, và ông đã đưa tất cả Forerunner còn lại, cũng như các mẫu vật loài trên Greater Ark cùng với Offensive Bias, quay về Lesser Ark. Ở đây là hi vọng cuối cùng của Forerunner: các Halo mới. Tuy nhiên, quá trình kích hoạt chúng mất khá nhiều thời gian, và Iso-Didact không thể nào kịp kích hoạt chúng khi Mendicant Bias và Flood đang ở ngay trước thềm. Cuối cùng, Librarian đã hi sinh một cách cao cả, khi bà quay về Trái đất và phát ra một tín hiệu thu hút sự chú ý của Flood. Mặc cho Iso-Didact hết lời thuyết phục, bà thanh thản chấp nhận cái chết của mình ở một đồng cỏ xavan gần núi Kilimanjaro, Tây Phi, cũng là nơi xây dựng Cánh cổng đến Ark.
Để đảm bảo có đủ thời gian cho các Halo thực hiện xong quá trình thanh trừng, Iso-Didact đã lệnh cho Offensive Bias và tất cả những binh lính còn sót lại không tiếc mạng của mình nữa, và dồn toàn lực giữ chân đạo quân Flood dưới sự chỉ huy của Mendicant Bias. Một cuộc chiến với quy mô chưa từng thấy diễn ra một cách dữ dội. May thay, Offensive Bias đã giữ chân chúng vừa kịp lúc để các Halo kích hoạt.
Toàn bộ sự sống trong vòng 25 000 năm ánh sáng bị tiêu diệt.
Thiếu sự điều khiển của Flood trên những con tàu biến dị, Offensive nhanh chóng phá hủy hạm đội sắt vụn của Mendicant Bias chỉ trong vài phút, và trao trả mảnh của Mendicant về lại trên Lesser Ark. Chiến tranh kết thúc.
Khởi đầu mới
Chiến tranh đã kết thúc, nhưng những tổn hại mà nó đã gây ra quá lớn. Do sự thiếu thốn tài nguyên và thời gian, các Lifeworker đã không đủ thời gian thu thập các mẫu vật của toàn bộ giống loài trong vũ trụ, dẫn đến sự tuyệt chủng của hàng loạt loài xấu số. Các mẫu vật trên Lesser Ark được đưa về những hành tinh nguồn cội của mình và bắt đầu sự sống mới từ đó, không còn phải lo ngại về mối nguy hại khủng khiếp là Flood nữa.
Sau sự kiện này, các Forerunner sống sót trên Ark – trong đó có Iso-Didact – quyết định rời khỏi Ngân hà. Sự tủi nhục mà họ phải trải qua khi không làm tròn bổn phận là giống loài bảo vệ mọi sự sống là quá lớn, và họ đã thề sẽ không bao giờ can thiệp vào những vấn đề liên quan đến sự tồn tại của một giống loài nữa. Các Forerunner đã để Mantle of Responsibility lại, chờ một ngày nhân loại sẽ đến và lấy lại (reclaim) nó, như mong muốn của Precursor hơn 15 triệu năm trước.
Đọc mà thấy buồn ghê!