Ở phần trước, chúng ta đã nói về Viện tâm thần Arkham. Nhưng lần này chúng ta sẽ đi “du lịch” xa hơn, đến nơi mà Arkham thuộc về cũng như đã giúp chỉ một tẹo để nhốt bớt chỉ một phần cực kỳ ít ỏi bọn tâm thần của nơi đó, một nơi cực kỳ nổi tiếng trong văn hóa đại chúng nói chung và thế giới comics nói riêng: Thành phố Gotham.
Địa bàn hoạt động của Batman và “đồng bọn”, “khu tao sống” của tỷ phú Bruce Wayne, Thành phố Gotham luôn là một nơi khét tiếng là dễ đi khó về, khó sống dễ chết bởi vì lượng tội phạm – lẻ tẻ lẫn có tổ chức quy mô lớn nhỏ ở nơi này cao đến kinh dị, đặc biệt là một trong những thành phố trong DC có lượng siêu tội phạm hoạt động lên đến hàng khủng. Một thành phố có thể nói là mục ruỗng từ trong ra tới ngoài, luôn lăm le nguy hiểm và đáng sợ, mà đôi khi phải làm cho nhiều người phải tự hỏi rằng làm thế quái nào nơi đây vẫn còn kha khá cư dân tồn tại, và cái hệ thống cảnh sát GCPD nơi đây ăn lương làm công kiểu gì mà tội phạm vẫn còn tràn lan như thể cảnh sát chẳng là gì mà phải nhờ đến Batman gần như 24/7 (Đùa thôi, hãy đọc Gotham Central để biết thêm về Jim Gordon và các đồng nghiệp thật sự anh dũng cỡ nào).
Hễ nhắc đến Gotham, người ta sẽ ngay lập tức nghĩ đến hình ảnh một thành phố trong màn đêm tăm tối, với những thiết kế nhà bằng gạch cũ kỹ xen lẫn những tòa nhà cao tầng chọc trời hiện đại, những ngọn tháp cao với lối thiết kế hình gargoyle cực kỳ gothic. Trên đường phố thì ngoại trừ khu trung tâm là những con đường yên ắng vắng lặng như tờ, vài mảnh vụn của báo và rác phất phơ trong gió; những con hẻm không một ánh đèn chẳng thể nhìn thấy được có ai hay đang nơi đó rồi bỗng dưng có một tiếng hét bị đứt ngang, và sáng hôm sau có thể là một hai cái xác được tìm thấy. Superman từng miêu tả Gotham là “Một cơn ác mộng được xây dựng bằng kim loại và đá”, quả là danh bất hư truyền. Nếu lũ tội phạm là cơn ác mộng của người dân nơi đây, thì Batman chính là cơn ác mộng của lũ tội phạm.
LỊCH SỬ GOTHAM
Điều đáng ngạc nhiên là Gotham lại không hề xuất hiện những năm tháng đầu tiên khi Batman mới ra mắt, mà phải đến tận Batman #4 (Khoảng 1 năm sau khi Batman ra mắt) thì cái cụm từ “Thành phố Gotham” mới được sử dụng. Vì trước đó ở những tập Detective Comics cũ có nói rằng Batman hoạt động ở Thành phố New York, nơi mà Gotham về sau cũng được dựa trên rất nhiều. Và Gotham thật sự cũng là biệt danh của Thành phố New York liên quan một câu chuyện lịch sử khá là buồn cười tên “The Wiseman of Gotham”, kể về việc dân trấn Gotham ở Anh giả điên để vua John không phải đến thị sát. Gotham cũng có nghĩa là “Goat’s Home” trong tiếng Anh cổ. Sau đó thì từ “Gotham”, về mặt nghĩa, vô tình gợi đến những thứ gì đó có phần… bất bình thường. Một cái tên quá phù hợp cho một thành phố toàn bọn tội phạm tâm thần và một anh hùng cũng “chạm” không kém khi mặc đồ dơi và kêu gọi người trẻ tuổi chiến đấu chung với mình nhỉ?
Lịch sử hình thành của Gotham, cũng như chính thành phố luôn tràn ngập những điều bí ẩn. Theo như đầu truyện Shadowpact có kể thì có một vị pháp sư bị chôn cất ngay tại khu đảo trung tâm, và về sau ông ta chính là ác nhân Doctor Gotham. Thành phố Gotham có một lịch sử cũng khá giống với New York ở đời thực, dẫu cho có bị retcon nhiều lần. Gotham được thành lập vào khoảng đầu thế kỷ 17 bởi Jon Loquerquist với cái tên là Pháo Đài Adolphus, về sau lại trở thành thuộc địa của người Hà Lan trước khi bị người Anh chiếm lấy và đặt tên thành Gotham. Trong thời kỳ nội chiến, Gotham cũng là nơi chiến trường với nhiều trận đánh lớn, và dần dà những nhân vật danh tiếng cũng xuất hiện ở nơi đây.
Wayne, Cobblepot và Elliot – 3 “cha đẻ” của Gotham
Tuy nhiên, ông tổ của Gotham được vinh danh vì đã đưa Gotham trở thành một thành phố cực thịnh là ba người tên Alan Wayne, Theodore Cobblepot và Edward Elliot – Theo thứ tự là tổ tiên của Bruce Wayne – Batman, Oswald Cobblepot -Penguin và Thomas Elliot – Hush. Đây cũng có thể nói là 3 dòng họ quyền lực nhất cả Gotham. Bọn họ đã xây dựng ba cây cầu lớn nhất Gotham để mọi người có thể dễ dàng đi vào Gotham, mở rộng đường thông thương trên bộ. Tuy nhiên, xoay quanh Gotham luôn là câu chuyện về một con quỷ dơi Barbatos ám lấy cả thành phố (Sau này được giải thích rõ hơn ở sự kiện Dark Nights: Metal).
Theo như những gì được bày ra trong Arkhamverse, đặc biệt ở Arkham Origins, thì lịch sử của Thành phố Gotham được giữ gần như nguyên vẹn, trừ cái chi tiết màu sắc “huyền bí” liên quan đến Barbatos.
THIẾT KẾ THÀNH PHỐ GOTHAM
Gotham trong phiên bản điện ảnh của DCEU/WoDC
Gotham đã xuất hiện trên rất nhiều “mặt trận”, nổi tiếng nhất có lẽ chính là ở những phiên bản điện ảnh Batman 1989/Batman Returns của Tim Burton vốn dựa trên thành phố New York (cũng như comics) khi mà Burton đã nói là ông xây dựng Gotham như một “New York nhưng địa ngục tràn lên từ bên dưới vỉa hè”, Tv series Gotham có vẻ cũng làm điều tương tự; còn trong The Dark Knight trilogy của Christopher Nolan và trong World of DC/DCEU ở những phiên bản điện ảnh mới nhất thì Gotham lại dựa trên thành phố Chicago với vẻ gì đó “thực tế” hơn là những thiết kế gothic nổi bật, trừ trong BvS và Justice League của WoDC chúng ta thấy rõ Gotham dẫu hiện đại vẫn còn những nét gothic cụ thể.
Arkham Knight có thể thấy rõ là đã kết hợp những yếu tố tốt nhất của hai thành phố trên lẫn những nét chấm phá của các đạo diễn phim lẫn trong comics để tạo ra một thành phố vừa hiện đại, vừa cổ kính với những tòa nhà bằng gạch và đá xen lẫn những cao ốc hiện đại, giúp cho thành phố rất có sức sống… Nếu như bạn gọi nó là vậy.
Gotham Central trong Arkham Knight
Cả trong game Arkham lẫn trong comics đều ghi danh người đã đưa ra thiết kế đậm chất gothic của Gotham là Cyrus Pinkney – Một kiến trúc sư đã cùng Thẩm phán Solomon Wayne gầy dựng lên cả một Gotham như chúng ta đã biết từ những năm thế kỷ cuối thế kỷ 19. Ở Old Gotham trong Arkhamverse có tòa án Solomon Wayne và Bảo tàng lịch sử mang tên Cyrus Pinkney để tri ân họ. Cái chết của Cyrus Pinkney cũng được mở rộng ra trong Arkham Origins thành một sidequest để điều tra một vụ án treo kéo dài suốt hàng trăm năm.
ĐỊA LÝ VÀ “GIAO HẢO” XUNG QUANH
Gotham được bao bọc lẫn chia cắt bởi một dòng sông uốn lượn và chảy thẳng ra biển là sông Gotham. Chính con sông lớn này là lí do những cây cầu lớn bắt vào đất liền đã được tạo ra. Nói cách khác, ở Bờ Đông, Gotham chính là thành phố cửa ngõ thứ hai chỉ sau New York ở DC Universe. Thế để có thể thấy rằng Gotham có rất nhiều yếu tố thiên thời và địa lợi để trở thành một khu vực có yếu tố chiến lược – lí do nó được xây dựng thành một pháo đài ngày xưa, và trở thành nơi chiến trường giao tranh lớn, và là một nơi hoàn hảo để thực hiện giao thương bằng đường thủy. Thật ra thì, kể cả ở comics hay phim ảnh lẫn game, Gotham thật sự là một thành phố công nghiệp, thương nghiệp phát triển thuộc hàng đầu của cả DC Universe.
Bản đồ Gotham vào năm 1990
Một trong những điều khác biệt lớn nhất về Thành phố Gotham trong game và comics chính là khái niệm Gotham Cũ/Old Gotham và Gotham Mới/New Gotham. Có thể thấy rõ nhất là trong hai tựa game Arkham Origins và Arkham City đã thể hiện, Old Gotham chính là khu vực đảo gồm có các quận như Park Row – nơi cha mẹ Batman đã bị bắn chết ở Crime Alley, Industrial District, Amusemen Miles, Bowery và Sheldon Park mà về sau đã được “bọc lại” trở thành siêu nhà tù Arkham City. New Gotham chính là khu vực đảo nằm về phía nam Old Gotham, được kết nối bằng cây cầu Pioneer’s Bridge. Hai khu vực này nằm về phía đông nam của Gotham Trung Tâm được đưa ra trong Arkham Knight, với cây cầu Merchant Bridge kết nối với Old Gotham. Ngoài ra, Old Gotham còn nằm trên tàn tích của thành phố Gotham khi xưa, và được đặt lại thành một nơi để du lịch tên là Wonder City, dẫn đến Wonder Tower là tháp quan sát cao nhất Gotham.
Cũng cần nói thêm, một trong những cái tên đảo lớn ở Gotham trong Arkhamverse, Miagani là tên của một tộc người da đỏ từng sinh sống ở vùng đất này. Miagani có nghĩa là “Man of Bat”, một tộc người thờ thần dơi khi họ kể với nhau về một vị thần dơi đã từng xuất hiện nơi đây và đánh đuổi một bọn xâm lược – Vị thần dơi đó thật ra là Bruce Wayne bị lạc về quá khứ sau sự kiện Final Crisis trong đầu truyện Batman: The Return of Bruce Wayne.
Bản đồ (tương đối) Gotham trong Arkhamverse
Ở comics, Old Gotham ban đầu thật ra là cách gọi cho những thiết kế xưa cũ của Gotham suốt từ những lúc mới phát triển. Một số tàn tích ngầm dưới lòng đất của Old Gotham trong comics về sau cũng được sử dụng cho những mục đích khác nhau, nổi bật nhất chính là việc trở thành nơi trú ngụ của một hội kín gọi là Hội đồng Cú/The Court of Owls – Một hội kín dạng kiểu như Illuminati đã luôn ngấm ngầm điều khiển Gotham từ trong bóng tối với tai mắt khắp nơi; và gần đây là hệ thống đường hầm cũ được Red Robin Tim Drake sử dụng trở thành một đường di chuyển ngầm dưới mặt đất từ căn cứ Bellfry ở Gotham Trung Tâm đi đến khắp nơi ở Gotham theo cách nhanh nhất có thể.
Một bản vẽ Old Gotham
Về sau thì Old Gotham trong comics cũng được đưa vào như một quận lớn của Gotham, tuy nhiên nó không hẳn là một đảo hẳn hòi hệt như Arkhamverse. Còn khái niệm New Gotham thật ra lại gần hơn với Neo-Gotham hay thành phố Gotham của tương lai mà Batman Beyond tồn tại.
Nói đến Gotham, lại phải nói đến “láng giềng” Metropolis. Có một lời miêu tả, lẫn so sánh Gotham – nơi của Batman, và Metropolis – nơi của Superman với chính khu vực Manhattan ở thành phố New York được đưa ra bởi chính tác giả Dennis O’Neil: “Gotham giống như khu vực phía nam Đường số 14 lúc nửa đêm trong một ngày rét cóng vào cuối tháng 11… Metropolis thì như nửa trên vào lúc giữa trưa nắng gắt và nóng nhất của mùa hè tháng 7.” Hai tác giả Frank Miller và John Byrne, nổi tiếng với việc xây dựng Batman và Superman, cũng từng đưa ra đánh giá tương tự. Thế cũng đủ để hiểu khái niệm về hai nơi này đối nghịch nhau thế nào.
Trong comics, Gotham và Metropolis sau nhiều năm đã được “xích lại” gần nhau hơn qua năm tháng, cách nhau chỉ bởi vịnh Delaware trong khi Metropolis thì ở bang Delaware (Dẫu Metropolis không ít lần bị bảo thuộc Bang New York), còn Thành phố Gotham thuộc Hạt Gotham ở bang New Jersey. Thế nên việc Batman và Superman tương trợ nhau ở cả hai nơi diễn ra cũng khá thường xuyên. Trong phim Batman v Superman: Dawn of Justice cũng miêu tả Metropolis và Gotham cách nhau chỉ có một cái vịnh không quá lớn. Vì vậy, có thể tin rằng ở Arkhamverse Metropolis cũng không quá xa so với Gotham, khi mà trong Arkham Knight lũ tội phạm cũng có mấy lần nhắc về Superman.
Ngoài ra, Gotham còn có một thành phố nhỏ láng giềng mang tên là Bludhaven (viết trại từ Blood Heaven), và là nơi hoạt động của “Chim Đầu Đàn”, Nightwing. Tuy nhiên trong bản đồ năm 1990 của DC thì Bludhaven có vẻ nằm ở phía tây nam Gotham, còn ở Arkhamverse thì Bludhaven lại nằm ở gần bán đảo Arkham thuộc phía bắc.
Bản đồ (tương đối) về nước Mỹ trong DC Universe.
GIA TỘC WAYNE
Ảnh gia đình Wayne
Ở Gotham có Tam đại gia tộc, và gia tộc Wayne luôn được nhắc đến mỗi khi nói đến Gotham – Và cũng chính vì điều này mà gia tộc Wayne rất bị ganh ghét bởi hai gia tộc còn lại. Gia tộc Wayne từ bao đời này đã luôn là những anh hùng chiến tranh, những nhân vật có địa vị cao trong xã hội Gotham, và như đã biết là có thể gọi chính họ đã góp phần nhiều nhất trong việc xây dựng cả Gotham.
Câu chuyện về gia đình Wayne cũng đầy màu sắc bí ẩn. Cụ thể là luôn có một lời nguyền dính vào nhà Wayne được nguyền bởi một cô “phù thủy” tên là Annie – Người yêu của Bruce Wayne khi anh du hành thời gian về Gotham những năm thế kỷ 17. Annie vì đã bị bắt trong những cuộc hành thích phù thủy khét tiếng đã nguyền rủa gia đình Wayne sẽ luôn luôn gặp đại họa và cả rắc rối với Quỷ Dơi. Điều này đã khiến cho nhiều lần những hậu duệ của gia đình Wayne hoặc chết bất đắc kỳ tử, dẫu cho họ có sống sung túc hay lương thiện đến đâu (Trừ Solomon Wayne thọ đến hơn 100 tuổi). Sự kiện Dark Nights: Metal trong DC Universe mới đây cũng có sự dính dáng từ lời nguyền đó, khi một hậu duệ nhà Wayne vào khoảng đầu thế kỷ 19 đã từng muốn triệu hồi Quỷ Dơi Barbatos để chấm dứt lời nguyền kia – Đó là một trong những lí do Barbatos đã để mắt đến Bruce Wayne đang đi lạc trong dòng thời gian.
Concept art Wayne Manor trong Arkham Knight
Và cũng như hầu hết mọi phiên bản Gotham, Dinh thự Wayne/Wayne Manor của tỷ phú Bruce Wayne luôn được xây dựng và nằm cách rất xa Gotham và những khu vực dân cư khác lân cận ở vùng Bristol. Trong comics, Wayne Manor vẫn thường được tả là một tòa biệt thự được xây dựng bởi Darius Wayne theo phong cách cuối thế kỷ 18, ở một vùng đồng không mong quạnh, gần một vách núi hướng ra biển. Dĩ nhiên nơi đây về sau trở thành địa bàn hoạt động của Batman khi Bruce Wayne phát hiện ra một hệ thống hang động khổng lồ bên dưới. Wayne Manor của Arkhamverse chỉ xuất hiện 2 lần ở Arkham Origins và Arkham Knight, và có vẻ như vẫn được giữ theo rất đúng nguyên tác.
Di sản của nhà Wayne còn được biết đến nhiều nhất thông qua Tháp Wayne/Wayne Tower – Tòa tháp cao nhất Gotham với chiều cao lên khoảng hơn 300 mét. Ngọn tháp này được xây dựng vào năm 1888 bởi chính Alan Wayne, vốn dĩ là một nơi đẻ làm đài quan sát công trình vĩ đại của ngài Solomon Wayne và Pinkney đã tạo ra, một cách Alan vinh danh cha mình lẫn là “một biểu tượng chào đón”. Và trên đó có tổng cộng là 13 con gargoyle, nhưng bề ngoài ai nhìn vào cũng chỉ có 12 con – được xem là những kẻ canh gác những lối vào thành phố – Ba cây cầu vĩ đại kể trên, đường xe lửa và con thứ 13 được thêm vào tháp vào năm 1930 để canh gác đường hàng không… Cũng nói đến con số 13, Alan Wayne vốn mê tín nên gần như không thích sử dụng con số ấy, hầu hết những tòa nhà mang tên ông thì tầng 13 đều bị “bỏ trống” và xem như không tồn tại, và chính chúng lại là nơi mà Hội Đồng Cú thường lén lút hoạt động.
Wayne Tower trong Arkham Knight
Wayne Tower kể cả trong comics, phim ảnh lẫn game đều là tổng hành dinh của Tập đoàn Wayne. Tuy nhiên, khác với comics, cả phiên bản điện ảnh lẫn game đều là những tòa nhà chọc trời có vẻ hiện đại nhưng lại sử dụng một thiết kế khá cổ. Vai trò là tháp quan sát của Wayne Tower cũng đã mất đi mà đưa qua cho Wonder Tower ở Old Gotham/Arkham City.
GOTHAM BỊ CÔ LẬP VÀ PHÁ HỦY
Những ai đã từng chơi các game Arkham, đặc biệt là ở Arkham City, Arkham Origins và rồi là Arkham Knight thì sẽ luôn để ý là sẽ có một cái nguyên nhân “vớ va vớ vẩn” nào đó để cho Gotham luôn luôn vắng bóng người sinh hoạt trên đường: Origins thì đó là… đêm Giáng Sinh, Arkham City thì do Old Gotham đã bị bọc tường an ninh tạo ra cả một “Thành phố tội phạm tâm thần” mà ở comics Arkham City Batman cũng đột nhập vào không nổi, và Arkham Knight là cơn khủng bố của Scarecrow đã khiến đa số cư dân Gotham di tản. Và cũng thêm một điều là, chả có chính phủ nào đến giúp đỡ cho Gotham cả. Vâng, bạn có thể tranh cãi là vì những sự kiện trên diễn ra trong có… một đêm tính theo câu chuyện, nhưng thật sự là kể cả trên đài phát thanh xuyên suốt các game chúng ta vẫn thấy Gotham cực kỳ bị “ghẻ lạnh”. Và đây là một sự thật phũ phàng có mặt trong comics.
Nổi bật nhất là hai lần Gotham bị cô lập hoàn toàn. Đó là hai sự kiện No Man’s Land và Zero Year. Ở No Man’s Land, sau một cơn động đất khủng khiếp ở sự kiện Cactalysm, chính phủ Mỹ đã tuyên bố cô lập hoàn toàn Gotham, không có sự trợ giúp gì cả. Khi đó thì Gotham đã trở thành một thiên đường của lũ tội phạm, giai cấp xã hội bị đổi ngược, tiền bạc chẳng còn chút nghĩa lý, mỗi khu vực là sự tranh giành địa bàn với nhau. Bruce Wayne đã cố thương thuyết với chính phủ để cứu Gotham, nhưng không ích gì, và Batman cũng phải nhúng tay vào để “giải phóng” Gotham bằng cách tham gia những cuộc giao tranh trên.
Ở Zero Year thì Riddler đã lập âm mưu, thậm chí lợi dụng cả chính Batman để biến Gotham trở thành địa bàn của mình, cô lập thành phố với thế giới bên ngoài và “trị vì” Gotham bằng đầu óc “thông minh” của hắn. Thậm chí trong thời gian đó Gotham còn suýt bị chính quân đội… oanh tạc chỉ vì âm mưu của Riddler và may là Alfred đã nhanh trí làm nhiễu sóng radio khiến máy bay không thể định vị hay nhận thông tin mà thả bom.
Một điều cần nói thêm chính là Gotham dù bị phá banh chành cách mấy, do bởi chính Batman đi “quẩy” vì lí do nào, thì người chi trả vẫn thường là Bruce Wayne với cái túi tiền không đáy. Trong một đầu truyện elseworld là Batman: White Knight, có một thông tin đưa ra là Gotham có một quỹ chi trả cho việc tái thiết thành phố được gọi là “Quỹ dự phòng thiên tai” (Thiên tai, há há, yeah right) và con số đó lên đến khoảng… 3 tỷ dollar mỗi năm chỉ riêng cho việc tu sửa những thiệt hại mà Batman gây ra – Nhưng dĩ nhiên người góp tiền cho quỹ đó chính là Tập đoàn Wayne.
Điều này cũng được đem vào game. Trong một đầu truyện như là tiền truyện của Arkham Knight, Old Gotham nói chung và Wonder Tower nói riêng sau khi bị phá hủy bởi Protocol Ten/Giao thức số 10 và Protocol Eleven/Giao thức số 11 cũng đã được Bruce Wayne chi tiền tu sửa với tên gọi là Dự án Gotham Reborn.
LỜI KẾT
Gotham như đã miêu tả là một thành phố có lịch sử lâu đời, và theo một nghĩa nào đó là được xây dựng và phát triển với mục đích cực kỳ tốt đẹp của những con người tân tiến và đi trước thời đại, nhưng cũng không thể nào mà tránh khỏi sự thật rằng dù ở bất cứ phiên bản hay thời đại nào thì thành phố này lại được xây dựng trên sự tham nhũng, tội phạm, giao tranh liên miên, sự đau thương và cả những mưu đồ đen tối.
Gotham là một thành phố của sự chết chóc và sự sợ hãi. Thế nhưng người dân nơi đây vẫn chấp nhận chung sống, thậm chí là chết cùng Gotham. Không phải vì họ không sợ, không phải vì họ gan dạ hay thậm chí là ngu ngốc. Mà là vì họ tin tưởng mình sẽ ổn, vì họ luôn luôn được bảo vệ từ trong màn đêm.
Vì dù ở bất cứ một phiên bản nào, Gotham vẫn còn có công lý. Công lý đó được gìn giữ bởi một người.
“Một người hùng mà Gotham xứng đáng… Một người canh giữ thầm lặng… Một người bảo hộ luôn cảnh giác. Một hiệp sĩ bóng đêm.”
Bởi vì Gotham chính là Batman, và Batman chính là Gotham
P.S: Ở chỗ tôi đang sống hiện tại, Melbourne, có một cái club dành cho người lớn tên là Gotham City và nơi đây toàn trang trí hình tượng Batman đang… you know.
