Bioshock Infinite – Thuyết hỗn mang, đa vũ trụ,… và nhiều hơn thế

Booker, anh có sợ Chúa không?

Không, nhưng tôi sợ cô

Bioshock Infinite, một cái tên đã khá quen thuộc với gamer vì sự nổi tiếng về độ “hack não” của nó. Nhìn qua cái poster của game, ấn tượng đầu tiên của đa số mọi người, có lẽ chỉ là một game FPS AAA thông thường, cặp đôi nhân vật chính phiêu lưu tại thành phố bay Columbia. Nhưng với những ai đã chơi tựa game này, hoặc chỉ cần biết qua về tựa game này, đều biết Bioshock Infinite không hề “đơn giản” như thế. Mặc dù đã ra mắt cách đây 5 năm, nhưng có lẽ Bioshock Infinite vẫn có thể khiến người ta tranh cãi về những gì đã xảy ra trong game, tựa game đem lại nhiều câu hỏi hơn là câu trả lời, và khi kết thúc game, cũng chỉ còn lại một nỗi buồn…

Bioshock Infinite là một game đặc biệt, nó không chỉ còn là một game bắn súng AAA thông thường với cốt truyện dễ đoán nữa. Nó đã áp dụng rất mượt mà và sâu sắc những lý thuyết vật lý lượng tử vô cùng xoắn não cùng những lý thuyết về dịch chuyển không-thời gian, tính bất biến và dị biến, rồi hậu quả của những lựa chọn…

Bioshock Infinite, một tựa game đã đem lại cho tôi những giờ phút không thể quên, và bị ấn tượng cực kỳ mạnh, mạnh đến nỗi chơi xong là phải lật đật đi tìm hiểu về mớ lý thuyết mà game đã sử dụng, và viết nên bài cảm nhận này đây… Bioshock Infinite, trong nó là thuyết hỗn mang, là đa vũ trụ, là dịch chuyển không-thời gian…. và còn nhiều hơn thế….

CẢNH BÁO: SPOILER NẶNG VÀ TAN NÁT GAME

Không thể nào viết một bài cảm nhận về Bioshock Infinite mà không spoil chút gì về cốt truyện, bởi vì cốt truyện, chính là thứ ấn tượng nhất của game. Bioshock Infinite mở đầu với hai câu nói của hai nhân vật chính Booker và Elizabeth, chỉ hai câu thôi, nhưng đã đủ để tạo nên một sự tò mò của người chơi rồi.

“Booker… anh có sợ Chúa không?”

“Không. Nhưng tôi sợ cô.”

Cô gái này là ai, tại sao người có tên Booker lại sợ cô ta hơn là sợ Chúa? Phải chăng cô ta có quyền năng mạnh hơn cả Chúa trời? Phải chăng cô ta là một thế lực siêu nhiên? Chưa vào game, nhưng hàng loạt câu hỏi, hàng loạt nghi vấn đã bắt đầu xuất hiện rồi, chỉ với hai câu đối đáp ngắn gọn mà thôi.

Câu chuyện của Bioshock Infinite bắt đầu vào năm 1912, tại bờ biển Maine, giữa một đêm bão bùng. Tại đó, nhân vật chính – Booker DeWitt được một cặp đôi đưa đến một ngọn hải đăng để thực hiện nhiệm vụ của mình. Booker là một thám tử tư, do nợ nần cờ bạc quá nhiều nên bất đắc dĩ phải nhận nhiệm vụ này từ cặp đôi Robert và Rosalind Lutece. Booker sẽ được trừ toàn bộ số nợ, nếu anh đến một nơi có tên là Monument Island và đưa một cô gái có tên là Elizabeth bị giam giữ trong đó về cho họ

“Hãy đem cô gái đến cho chúng tôi, và xóa hết nợ nần”

Từ ngọn hải đăng, Booker được đưa đến nơi anh cần đến để tìm kiếm Elizabeth – thành phố bay Columbia! Có lẽ khoảnh khắc Columbia hiện lên, dù chỉ qua cửa sổ của chiếc thang máy là một trong những khoảnh khắc ấn tượng nhất của Bioshock Infinite. Một thành phố lộng lẫy, rực rỡ và tràn ngập ánh sáng, trái ngược hẳn với mưa gió bão bùng dưới kia. Có lẽ đây cũng là dụng ý của Irrational Games chăng? Một chốn thiên đường đẹp đẽ, lộng lẫy, trái hẳn với địa ngục tăm tối, một thành phố lý tưởng, tuyệt vời, trái hẳn với một thế giới mục nát, đầy bất công?

Nhưng bên nào mới là thiên đường, bên nào mới là địa ngục đây?

Thang máy đưa Booker vào bên trong một nhà thờ, nơi các con chiên đang hát cầu nguyện bằng bài thánh ca của Columbia. Một giai điệu da diết và cực kỳ bắt tai, và theo một cách nghĩ nào đó, khá là ám ảnh…

Will the circle be unbroken?

By and by, by and by?

Is a better home awaiting

In the sky, oh, in the sky?

In the joyous days of childhood

Oft they told of wondrous love

Pointed to the dying Savior

Now they dwell with him above…

Ngay từ khoảnh khắc ấy, tôi đã thấy có gì đó… không ổn và sai sai ở đây rồi. Những lời nguyện cầu, những bức tranh khắc đều mô tả về một Đấng Cứu Thế được ca ngợi là Nhà tiên tri, đã lập nên thiên đường Columbia cho những kẻ xứng đáng, một thiên đường đích thực theo cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng. Đi theo Nhà tiên tri, và chấp nhận rửa tội, con người sẽ được tái sinh và đủ tư cách bước vào Thiên đường Columbia…

Bạn có thấy điều không ổn lắm ở đây không? Cả Columbia này là một nhà nguyện khổng lồ. Cả Columbia này đều là con chiên của Nhà tiên tri. Nhà tiên tri là ai mà có sức ảnh hưởng khủng khiếp đến như vậy, đến mức có hẳn một giáo phái cuồng tín của riêng mình? Chúng ta biết ông ta tên là Zachary Comstock, và ông ta là người đã lập nên Columbia, nhưng chỉ thế thôi sao? Comstock chắc chắn phải có gì đó bí ẩn, phải có gì đó đáng sợ (hay đáng kính trọng, tùy theo việc nhìn với con mắt của Booker hay người dân Columbia). Nếu bạn chú ý những cuộc đối đáp của người dân Columbia, sẽ biết ngay họ đều là những con chiên cực kỳ ngoan đạo, họ không dám nói trống không tên của Comstock mà nói là “Nhà tiên tri” hoặc “Đức Cha Comstock” và luôn miệng ca ngợi ông ta. Giữa một khung cảnh tràn ngập ánh nắng, những con người có khuôn mặt vô hồn nói chuyện với nhau về Comstock và ca ngợi ông ta là một Đấng cứu thế, nó đem lại cho tôi cả hai cảm giác cùng một lúc: choáng ngợp trước cảnh thành phố Columbia với bức tượng của Comstock ở trung tâm, và creepy trước khuôn mặt vô hồn cùng những lời nói của dân chúng ở đây.

Dù sao thì, trên đường tìm đến Monument Island – nơi giam giữ cô gái tên Elizabeth, Booker được nhìn rõ hơn về những công nghệ của Columbia và thực trạng ở đây. Bioshock Infinite là một game vận dụng bối cảnh steampunk – một trong những bối cảnh rất được yêu thích trong game. Booker cũng thấy được, hóa ra Columbia cũng không hoàn toàn hoàn hảo, vẫn có nhóm phản đối chính phủ, nhóm bạo loạn Vox Populi, Columbia, có lẽ cũng không thực sự khác các thành phố khác là bao. Thiên đường, có lẽ cũng không khác địa ngục là mấy.

Trong Bioshock Infinite, Zachary Comstock là nhà tiên tri vĩ đại đối với Columbia, và có một lời tiên tri ông ta đã thốt ra, một lời tiên tri móc nối mọi sự kiện lại với nhau: quá khứ – hiện tại – tương lai.

The seed of the prophet shall sit the throne, and drown in flame the mountains of man.

“Hạt giống” của nhà tiên tri sẽ ngự lên ngai cao, và giáng những cơn bão lửa xuống thế giới loài người

Lời tiên tri đã nói về một “hạt giống” của nhà tiên tri, nói cho văn vẻ vậy thôi, ai mà chả biết đó là chỉ dòng dõi, người thừa kế của ông ta? Comstock thì gọi đó là “con cừu non” của Columbia, một con cừu non được nuôi nấng, dạy dỗ cẩn thận, chờ đến ngày tiếp nhận quyền lực, chờ đến ngày ngự lên chiếc ngai tối cao của Columbia, và giáng tai ương xuống thế giới loài người. Nhưng Comstock cũng đã lường trước được rằng, sẽ có một kẻ đến đây vào một ngày nào đó để cướp đi “con cừu non” của ông ta – nhà tiên tri cơ mà – kẻ đó được Comstock gọi là “The False Shepherd” với dấu hiệu nhận biết là trên mu bàn tay phải có vết sẹo là hai chữ cái AD

Và Booker cũng có vết sẹo hình hai chữ cái AD…

Booker chính là “The False Shepherd”, là kẻ sẽ đến và bắt đi “con cừu non” của Comstock.

Booker cũng là người được cử đến để giải cứu Elizabeth, cô gái bị giam giữ ở Monument Island…

Vậy có khi nào, “con cừu non” và Elizabeth là một? Elizabeth là con của Comstock? Dĩ nhiên là ở lần chơi đầu tiên, ít người có thể nhận ra điều này, nhưng đúng là vậy, Elizabeth là con gái của Zachary Comstock, là người được tiên tri là sẽ giáng tai ương xuống thế giới loài người. Booker, bị nhận ra là “The False Shepherd”, đã bị cả Columbia săn lùng, tuy cuối cùng cũng đến được nơi giam giữ và cứu được Elizabeth, nhưng hành trình trốn khỏi Columbia của họ luôn gặp phải trở ngại, nào là vướng vào cuộc biến loạn của Vox Populi, rồi luôn luôn bị Songbird – một con chim khổng lồ bằng sắt cản đường, và dĩ nhiên là phải đối mặt với chính Comstock. Tuy nhiên, Elizabeth cũng không phải một cô gái bình thường, cô có khả năng mở các cổng dẫn đến các “thực tại khác”, các “thế giới khác”, cô gọi đó là Tear. Nhận ra rằng nếu muốn Elizabeth hoàn toàn tự do, thì Comstock phải chết, Booker và Elizabeth đã truy đuổi Comstock đến nơi ông ta ẩn náu và chính Booker đã giết Comstock, đồng thời khám phá ra rằng năng lực thật sự của Elizabeth đã bị kìm hãm bởi chính ngọn tháp giam giữ cô, Songbird, con chim lúc nào cũng cản trở họ, hóa ra lại chính là đang bảo vệ Elizabeth theo cách nghĩ của nó. Sau khi Comstock chết, quân Vox Populi đã tấn công vào chỗ của họ và chính Songbird đã bảo vệ hai người. Khi đã đẩy lùi quân Vox Populi, Booker và Elizabeth đã lệnh cho Songbird phá hủy ngọn tháp, giải phóng toàn bộ năng lực của Elizabeth.

Năng lực thật sự của Elizabeth, không chỉ là mở các Tear hay dịch chuyển đến một thực tại khác, mà cô còn có thể dịch chuyển xuyên qua cả không-thời gian. Cô đã dịch chuyển cả hai và Songbird đến một địa điểm quen thuộc với ai đã từng chơi Bioshock 1 – thành phố Rapture, một thành phố ngầm dưới biển để dìm chết Songbird.

Sau đó, Elizabeth dẫn Booker trở lại ngọn hải đăng đầu tiên nơi anh được cặp đôi Lutece dẫn đến ở đầu game. Và ở đó, Booker thấy hàng triệu ngọn hải đăng khác cũng giống y như thế. Elizabeth giải thích rằng mỗi ngọn hải đăng là một cánh cổng dẫn đến một thực tại khác, là kết quả từ mỗi lựa chọn chúng ta đưa ra, và Elizabeth là người có quyền năng để nhìn thấy tất cả chúng, những gì đã xảy ra, những gì đang xảy ra, và những gì sẽ xảy ra. Cũng nhờ thế, cô đã biết được sự thật thực sự về bản thân cô, sự thực về Booker, sự thực về Comstock, sự thực về lời tiên tri, sự thực về Columbia.

Cặp đôi Lutece – Rosalind và Robert, cặp đôi thỉnh thoảng lại xuất hiện trên chuyến hành trình của Booker và Elizabeth một cách khó hiểu và luôn nói những câu kỳ quặc, thực chất chính là một. Họ là hai bản thể của cùng một người ở hai thực tại khác nhau. Rosalind là người của thế giới này, còn Robert là bản thể nam của cô ở thế giới khác. Họ là người đã phát minh ra hệ thống giúp Columbia có thể bay được, và cũng chính là người phát minh ra hệ thống mở các Tear nguyên thủy.

Elizabeth, cô không phải con ruột của Comstock mà là một cô bé được Comstock đem về từ đâu đó. Biết rằng khả năng của Elizabeth là cực lớn, Comstock đã cho xây tòa tháp để kìm chế nó, đợi đến khi cô có thể làm chủ nó để thực hiện lời tiên tri của hắn đưa ra – hủy diệt thế giới loài người. Nhận ra âm mưu của Comstock, và thông qua Tear, cặp đôi Lutece nhìn thấy tương lai khủng khiếp ấy nên họ định sẽ phá hoại âm mưu của Comstock, vì thế nên Comstock đã hãm hại họ, phá hủy thiết bị tạo Tear khi họ đang sử dụng, làm họ bị kẹt giữa các thực tại. Tuy nhiên, điều này vô hình chung lại “giúp” cặp đôi Lutece. Họ bị kẹt giữa các thực tại, nghĩa là họ không thực sự tồn tại ở bất kỳ thực tại nào, nhưng cũng vì thế, họ có quyền năng di chuyển giữa các thực tại, và vì được xem như “đã chết” ở thực tại của mình, họ trở thành bất diệt. Nói cách khác, cặp đôi Lutece trở thành một “nghịch lý” – tồn tại mà lại không tồn tại, hai trạng thái của họ chồng chập lên nhau, không cái nào lớn hơn cái nào.

Elizabeth không phải con ruột của Comstock, vậy thì cô là ai? Booker có quan hệ thế nào mà cặp đôi Lutece lại chọn anh để giải cứu Elizabeth? Món nợ của Booker là gì, và người mà Booker luôn gọi tên mỗi khi ngất đi – “Anna” là ai?

Đến đây, sự hại não bắt đầu: Elizabeth chính là con gái của Booker, tên thật của cô là Anna DeWitt. Booker ngày xưa khi nợ nần đã phải bán con gái để trả nợ, Comstock lúc đó cũng đang tìm kiếm người thừa kế và ông ta đã mua Anna về. Cặp đôi Lutece sau đó đã hối hận vì quyết định này nên đã thuê Booker tìm và giải cứu Elizabeth, cũng là để anh tìm lại con gái mình.

Nhưng tại sao Comstock chọn Anna để mua, tại sao không phải ai khác, mà lại là con gái của Booker? Comstock và Booker có mối quan hệ thế nào? Trong quá trình chơi game, chúng ta đã không ít lần nghe về những chiến công của Comstock trong trận chiến Wounded Knee năm 1893, nhưng trong màn chơi tại Hall of Heroes, một cựu binh ở Wouned Knee là Slate lại nói rằng thực ra Comstock chẳng hề có ở đó, mà người đáng được vinh danh phải là… Booker DeWitt. Rốt cuộc hai người họ có mối quan hệ thế nào, và liệu mối quan hệ giữa họ có phải lý do mà Comstock chọn mua con gái của Booker hay không?

Câu trả lời là… Booker và Comstock, họ cũng giống Robert và Rosalind Lutece, cũng là hai bản thể của cùng một con người ở hai thực tại khác nhau. Năm xưa, sau trận chiến Wounded Knee, vì quá ghê tởm trước những tội lỗi của mình, Booker đã đến một buổi lễ rửa tội. Tại đây, là lúc mọi chuyện bắt đầu, hai thực tại của Booker và Comstock tách ra. Nếu Booker chọn rửa tội, anh sẽ lấy tên mới là Zachary Hale Comstock, bắt đầu con đường tôn giáo, và dần dần gặp được Rosalind Lutece, cùng cô thành lập Columbia. Còn nếu không rửa tội, Booker sẽ vẫn là Booker – là người chúng ta điều khiển. Và Comstock, do ảnh hưởng từ quá trình phát minh ra thiết bị tạo Tear, đã bị lão hóa nhanh và bị vô sinh, do đó ông ta cần một người kế thừa, và ông ta chọn mua Anna DeWitt, con gái của Booker ở thực tại khác. Vì thế, nói rằng Anna/Elizabeth không phải con của Comstock thì cũng đúng, mà nói rằng là con của Comstock thì cũng… không hề sai lắm. Nhưng vì đâu cô có khả năng mở các Tear? Là vì khi vừa bán Anna đi, Booker đột nhiên hối hận và chạy theo để giằng lại Anna, khi giằng co, Comstock đã tắt máy tạo Tear và khiến Anna bị mất một đốt ngón tay út, vì thế mà cô mới có khả năng giống cặp đôi Lutece, là do cô cũng có “tồn tại” ở cả hai thực tại.

Sự thật đã được phơi bày, giờ đây làm sao để sửa chữa? Làm sao để ngăn chặn những tai ương đến từ Comstock? Cách duy nhất là hủy diệt hắn từ trong trứng nước.

Hủy diệt hắn khi hắn chưa sinh ra.

Mọi thứ lại quay về buổi lễ rửa tội, đó là khi lựa chọn được đưa ra, đó là khi sự biến đổi của Booker diễn ra: trở thành Comstock hoặc không.

Như vậy, để xóa bỏ hoàn toàn Comstock, thì cũng phải xóa bỏ hoàn toàn Booker, đúng hơn là xóa bỏ họ trước khi quyết định được đưa ra. Tới đây, có một nghi vấn được đưa ra: giả sử ở một thực tại nào đó Booker còn không có quyết định đến lễ rửa tội thì sao, lúc ấy Comstock có được sinh ra hay không? Cần biết rằng ở đây chúng ta tiếp tục xét đến một vấn đề khác: tính bất biến và tính dị biến. Nếu đã xem các bộ phim liên quan đến du hành không-thời gian (Doctor Who hay… Doraemon là những ví dụ thiết thực), thì hẳn các bạn đã quen với khái niệm “điểm cố định trong dòng thời gian”, nó là một sự kiện hay một mốc thời gian mà bất biến dù có chuyện gì xảy ra, có cố ngăn cản nó thế nào thì sự kiện ấy sẽ vẫn xảy ra, không bao giờ ngăn được. Ví dụ, chúng ta coi Hitler là người gây ra WW2, vậy để ngăn cản WW2 thì ta về quá khứ giết Hitler là xong? Không, chúng ta có thể coi Hitler là người trực tiếp châm ngòi cho WW2, nhưng không có nghĩa PHẢI là Hitler châm ngòi thì WW2 mới diễn ra. WW2 là một sự kiện bất biến, có làm gì thì nó cũng diễn ra, giết Hitler thì sẽ có kẻ khác thay thế, dòng thời gian tự nó sẽ lấp vào chỗ trống, đảm bảo sự kiện đó bằng mọi giá phải diễn ra, chưa kể nếu quay về quá khứ giết Hitler thật thì chúng ta lại dính vào một nghịch lý thời gian là Nghịch lý Hitler – một nghịch lý con của Nghịch lý ông nội, phần này sẽ nói kỹ hơn ở dưới.

Như vậy quay lại với Booker và Comstock, đoạn kết của Bioshock Infinite một thời gian dài đã khiến người ta bất ngờ và chấn động vì độ… hack não của nó: Tất cả các Elizabeth ở mọi thực tại đều xuất hiện và dìm chết Booker, xóa bỏ mọi thực tại khác, xóa bỏ hoàn toàn thực tại mà Bioshock Infinite diễn ra, nói cách khác là xóa bỏ hoàn toàn các sự kiện của game. Xóa đi tất cả chỉ còn lại một Elizabeth duy nhất – cũng có nghĩa, vẫn còn một Booker/Comstock khác, nhưng đó không phải Booker/Comstock chúng ta biết.

Một ví dụ khác về tính bất biến và dị biến ở trong game, có thể kể đến như việc Booker tung đồng xu khi gặp cặp đôi Lutece ở khu hội chợ tại Columbia. Nếu bạn chú ý, bạn sẽ thấy Robert Lutece đeo một cái bảng có tất cả 122 cái gạch, ứng với 122 lần tung – tất cả đều vào mặt ngửa. Lần tung của chúng ta trong game là lần 123, và lại là mặt ngửa tiếp. Đây chính là một cái bất biến – dù chúng ta là Booker thứ 1, thứ 10, thứ 50, thứ 123 hay thậm chí thứ n, đồng xu mãi mãi sẽ tung vào mặt ngửa, không thể thay đổi được. Đó là bất biến. Nhưng Booker thứ 123 lại là Booker duy nhất cứu được Elizabeth và giết được Comstock, đấy là dị biến.

Đúng rồi, cặp đôi Lutece đã cử 122 Booker trước đến để cứu Elizabeth, tất thảy đều thất bại, đó là lý do tại sao Comstock biết sẽ luôn có một Booker đến, sẽ luôn có một kẻ với vết sẹo hình chữ AD đến nên mới đặt ra lời cảnh báo tới toàn Columbia.

Một ví dụ khác về bất biến và dị biến nhé, cũng ở trong game. Ông lão Chen Lin dù có ở thực tại nào thì vẫn là người rèn vũ khí – bất biến, nhưng ở một thực tại, ông ta có vợ người Á và thờ Phật, một thực tại khác ông ta có vợ người Âu và thờ… Comstock – dị biến. Nhưng dẫu có như thế nào đi chăng nữa, dẫu có bao nhiêu dị biến đi nữa, tính bất biến kể trên sẽ dẫn tất cả về một nơi duy nhất- chính là lúc Elizabeth và Booker tìm thấy ngọn hải đăng và Elizabeth sẽ giải thích tất cả. Những Booker và Elizabeth ở phông nền phía sau chính là đại diện cho việc đó. Cũng phải nói thêm, bất biến và dị biến có thể diễn ra song song chứ không phải là chỉ có cái này mà không có cái kia.

Bây giờ tiếp tục quay lại chuyện Elizabeth xóa bỏ hoàn toàn các thực tại và xóa bỏ hoàn toàn các Booker/Comstock chỉ còn lại một thực tại – ở phần nói về 2 DLC của game chúng ta sẽ nói sau. Cái kết này khá hại não, nhưng suy xét kỹ, cái kết này vướng phải nghịch lý như tôi đã nói ở trên – Nghịch lý Hitler, nguyên văn như sau:

Nghịch lý Hitler này được thấy trong các thể loại khoa học giả tưởng, khi một người hùng vai chính du hành về quá khứ để giết chết Hitler trước khi Hitler tạo nên chiến tranh thế giới hai. Nếu như chiến tranh thế giới thứ hai chưa từng xảy ra thì lý do quay về quá khứ để giết Hitler cũng sẽ không hề tồn tại. Thêm vào đó, ảnh hưởng của sự tồn tại của Hitler rất to lớn và hầu như sẽ ảnh hưởng đến tất cả những người sinh sau thế chiến thứ hai. Do đó, nghịch lý ông nội cũng có thể được áp dụng trong nghịch lý Hitler vì thế chiến thứ hai ảnh hưởng đến sự ra đời của những người sinh sau thế chiến thứ hai.

Như vậy, nếu Elizabeth xóa sổ các thực tại khả dĩ tạo nên Comstock của Bioshock Infinite, thì cũng sẽ không hình thành nên chuỗi sự việc sau: Comstock tạo nên Columbia => mua Anna DeWitt và đổi tên thành Elizabeth => cặp đôi Lutece ân hận và đến thực tại khác thuê Booker cứu Elizabeth => Bioshock Infinite diễn ra => Elizabeth và Booker đến ngọn hải đăng. Nghĩa là động lực cho việc xóa sổ Comstock cũng sẽ không có, vậy thì Comstock sẽ sinh ra, và Bioshock Infinite diễn ra, rồi lại đến việc quyết định xóa bỏ các thực tại… một vòng lặp vô tận của nghịch lý. Tuy nhiên, có thể giải thích một cách khả dĩ rằng việc Elizabeth và Booker đến ngọn hải đăng là bất biến, thì không-thời gian tự khắc có cách bù đắp, lấp vào chỗ khuyết, hoặc giả là game có sử dụng một phương pháp để khắc phục Nghịch lý này là giải pháp Bad Wolf – Elizabeth có thể nhìn thấu các thực tại, vì thế nên cô luôn luôn biết phải xóa bỏ các thực tại, xóa bỏ các Booker/Comstock.

Nhưng dĩ nhiên, đây chưa phải cái kết sau cuối của game, cái kết sau cuối của game nằm ở hai DLC Burial at Sea ep 1 và 2, và nó còn… hại não hơn nữa kìa. Và nó hại não một phần, cũng là vì có liên kết đến cả tựa game đầu tiên của series – Bioshock 1.

Ở Episode 1, câu chuyện chưa đến mức… hại não lắm. Ep 1 lấy bối cảnh ở thành phố Rapture của Bioshoc 1, chúng ta lại vào vai Booker – chính là Booker duy nhất còn lại sau khi Elizabeth đã xóa bỏ hoàn toàn gần như mọi thực tại ở cuối Bioshock Infinite. Tới đây chắc các bạn lại thắc mắc, nếu thế thì sao Booker này còn sống được, anh ta cũng đã bị xóa rồi chứ, và làm sao mà anh ta xuống sống ở Rapture?

Tại sao Booker này ở Rapture thì tôi nói sau, nhưng tôi sẽ giải đáp câu hỏi trên trước.

Tại sao sau khi Elizabeth xóa đi các thực tại, vẫn còn tồn tại một Booker? Elizabeth thì có thể coi như nằm ngoài các thực tại – giống cặp đôi Lutece, nhưng không đến mức hoàn toàn nằm ngoài các quy luật không-thời gian, cái đó đến Ep 2 sẽ nói. Nhưng còn Booker thì sao, Booker chỉ là người thường, tại sao một Booker có thể tồn tại sau khi các thực tại đã bị xóa?

Câu trả lời, vẫn không nằm ngoài bốn chữ: bất biến – dị biến. Có thể coi đây là một trường hợp dị biến trong một phương trình bất biến. Elizabeth xóa mọi thực tại mà Comstock của Bioshock Infinite CÓ THỂ sinh ra, nhưng trong tất cả các thực tại của Booker/Comstock, có một thực tại đi khác với ban đầu, nên Comstock của Bioshock Infinite không sinh ra, cho nên thực tại ấy không bị xóa bỏ.

Quay lại với Burial at Sea Ep 1, Booker giờ đây là một thám tử tư tại Rapture đã nhiều năm, tại đó, anh nhận nuôi một bé gái mồ côi tên là Sally, cô bé đã mất tích và được cho là đã chết. Một ngày nọ, một cô gái tìm đến Booker với thông tin về Sally – cô gái ấy chính là Elizabeth. Mặc cho Booker xác nhận rằng Sally đã chết, Elizabeth vẫn khơi gợi hy vọng ở anh một cách đầy tự tin khi nói rằng trong thâm tâm anh đang rất muốn biết về Sally. Quả thật đúng như vậy và Booker quyết định di theo Elizabeth để tìm kiếm sự thật về Sally. Trong quá trình tìm kiếm Sally, họ phát hiện ra cô bé đã bị biến thành một Little Sister, một bé gái với đôi mắt lóe sáng nhìn khá creepy, cũng là một biểu tượng của dòng game Bioshock – Little Sister với một “cỗ máy” khổng lồ – Big Daddy, luôn bảo vệ Little Sister. Booker và Elizabeth đuổi theo Sally và cô bé đã chui vào những đường ống ngầm. Elizabeth sau đó xui rằng Booker phải tăng nhiệt độ các đường ống và khiến Sally nóng quá phải chui ra (có hơi ác đó Elizabeth à).

Booker làm theo kế hoạch nhưng càng lúc càng nhát tay và muốn đổi ý. Elizabeth thì liên tục hối thúc người bạn đồng hành vì đó là cách nhanh nhất trong tình thế này. Booker miễn cưỡng để Elizabeth tăng nhiệt độ lên kịch trần sau khi đã khóa tất cả các ngõ ra của hệ thống thông hơi chỉ trừ một chỗ. Nhiệt độ tăng lên và bên trong đường ống vang lên tiếng gào thết kêu cứu của Sally. Booker thì cố gắng kéo Sally ra và điều đó khiến cô bé sợ hãi, Sally sau đó gọi Big Daddy đến để cứu cô. Trải qua một trận đấu, Booker đánh bại được Big Daddy và tiếp tục kéo Sally ra, khi ấy, bỗng những mảnh ký ức rời rạc xuất hiện trở lại, và hé lộ sự thật về Booker DeWitt này…

Booker DeWitt này, chính là một Comstock ở một thực tại khác – một thực tại mà trong quá trình Booker nguyên thủy kia khi giằng co Anna tại Tear đã vô tình hại chết cô bé (nếu ở Bioshock Infinite, Anna bị vướng ngón tay út vào Tear thì ở đây, cô bé bị vướng đầu…)

Ân hận, dằn vặt vì tội lỗi của mình, Comstock này rời bỏ Columbia, trốn xuống Rapture và lấy lại tên cũ là Booker DeWitt. Cần nhớ rằng Rapture ở một thực tại khác, và khi Comstock này được cặp đôi Lutece đưa đến đó, hiệu ứng chuyển thực tại đã khiến những ký ức của Comstock bị đóng kín, đến lúc này mới bật ra.

Nhớ ra mọi chuyện, Booker/Comstock quỳ xuống xin Elizabeth tha thứ, nhưng cô lạnh lùng nói “không”, đúng lúc đó, Big Daddy tỉnh lại và dùng mũi khoan đâm chết Booker/Comstock này. Episode 1 kết thúc với cảnh màn hình mờ dần – sự sống dần rời bỏ Booker/Comstock.

Cốt truyện Episode 1 chưa có gì… hại não lắm, dù cú twist về thân phận của Booker là khá bất ngờ. Tuy nhiên, Episode 1 đã đặt ra một vấn đề khác: với việc Comstock trốn đến Rapture, Columbia giờ không người cai trị, và từ đó nó xảy ra một dãy thực tại khác – một dãy thực tại nơi Bioshock Infinite diễn ra theo một hướng khác: không Elizabeth ở đó, không Booker đến cứu, nhưng Columbia vẫn tồn tại, dãy thực tại mới này dẫn đến đâu, tôi sẽ đưa ra một giả thuyết ở dưới.

Chúng ta chưa hại não lắm với Episode 1, nhưng cũng đúng thôi, vì Ep 1 chỉ là set up cho Ep 2 hại não hơn và… đau đầu hơn kìa, vì nó còn nối đến cả Bioshock 1 nữa.

Khởi đầu Episode 2, chúng ta thấy Elizabeth đang ngồi ở Paris thơ mộng và tràn ngập ánh nắng, dường như cuối cùng cô cũng có thể thả mình và sống yên bình. Cô đi dạo trên con phố bên bờ sông Seine nhìn lên tháp Eiffel xa xa và chào hỏi các cư dân nơi đây như những người quen biết đã lâu, bỗng cô gặp một bé gái và bất giác gọi: “Sally”.

Mọi việc thay đổi từ đây, Sally bỏ chạy đuổi theo quả bóng bay và Elizabeth đuổi theo sau. Khung cảnh ngày càng u ám và giông tố, Sally dẫn Elizabeth đến một cánh cửa có ghi chữ “văn phòng thám tử tư Booker Dewitt”. Khi bước vào cánh cửa, cô trở lại Rapture của Ep 1 trong khoảnh khắc đồng hồ nhiệt độ với Sally trong bộ dạng Little Sister đứng phía sau, khung cảnh tối sầm lại. Những ám ảnh về hành động tăng nhiệt độ để ép Sally chui ra khỏi đường ống cùng hình ảnh cô bé kêu gào vì nóng đồng loạt kéo về hành hạ Elizabeth. Rõ ràng Booker đã trả giá cho tội ác của mình và chính Elizabeth cũng không thể thoát được quả báo của mình vì chính cô là người đã đưa ra ý tưởng ấy. Elizabeth ngất đi trong hoảng loạn, và khi tỉnh dậy, cô gặp Atlas – Frank Fontaine, kẻ cầm đầu cuộc nổi loạn chống lại Andrew Ryan, ông chủ của Rapture ở Bioshock 1.

Để cứu tính mạng mình, cũng như cứu Sally, Elizabeth đồng ý hợp tác với Atlas, và trong khi tìm đường ra khỏi chỗ đó, Elizabeth tìm thấy… xác của chính mình????

Chính xác hơn là xác của cô ở “thực tại này”

Chi tiết này đã sử dụng lý thuyết từ một thí nghiệm khá nổi tiếng của cơ học lượng tử – Con mèo của Schrödinger.

Toàn văn thí nghiệm như sau, theo lời của Erwin Schrödinger:

Một con mèo được nhốt vào trong hòm sắt, cùng với các thiết bị sau (mà con mèo không thể tác động vào): một ống đếm Geiger và một mẩu vật chất phóng xạ nhỏ đến mức trong vòng một tiếng đồng hồ chỉ có 50% xác suất nó phát ra một tia phóng xạ. Nếu có tia phóng xạ phát ra, ống đếm Geiger sẽ nhận tín hiệu và thả rơi một cây búa đập vỡ lọ thuốc độc hydrocyanic acid nằm trong hòm sắt và mèo sẽ chết. Nếu trong vòng một tiếng vẫn không có tia phóng xạ nào phát ra, mèo sẽ vẫn sống. Hàm sóng của hệ thống sẽ là sự chồng chập của cả trạng thái con mèo sống và con mèo chết và cả hai trạng thái chồng chập có biên độ như nhau.

Nói một cách dễ hiểu: trước khi lựa chọn được đưa ra (trong trường hợp này là lựa chọn mở hòm) thì con mèo ở cả hai trạng thái sống và chết – hai trạng thái chồng chập lên nhau và chúng ta sẽ không thể biết nó sống hay nó chết đến khi mở hòm. Và khi mở hòm, nếu con mèo còn sống, đấy là một thực tại, sau đó chúng ta có thể mua sữa cho nó uống, thì đấy là chuyện để tính sau. Còn nếu khi mở hòm, con mèo chết, thì đấy là một thực tại khác, và sau đó chúng ta có thể đem nó đi chôn.

Elizabeth sau khi giết Comstock, cô đã bỏ mặc Sally và đến Paris, nhưng rồi cô lại thấy ân hận và bị ám ảnh nên đã nhờ cặp đôi Lutece đưa cô quay lại Rapture lúc cô giết Comstock. Và thế là hiện tượng “chồng chập lượng tử” xuất hiện: có hai Elizabeth ở cùng một thực tại – điều này là trái với các quy luật không-thời gian, chính cặp đôi Lutece đã cảnh báo cô về điều này, rằng nếu cô quay lại đó, tính bất biến sẽ bị phá hủy vì có đến hai bản thể cùng tồn tại ở một thực tại, năng lực của Elizabeth sẽ không còn nữa.

Trong hành trình tìm cách cứu Sally và thoát khỏi Rapture, Elizabeth vô tình khám phá được bí mật về Rapture và mối liên hệ giữa nó với Columbia. Cả hai đều sử dụng cùng một công nghệ để giúp nó chiến thắng các định luật vật lý, chỉ khác ở chỗ một trên trời, một dưới biển mà thôi. Không những vậy, Rapture và Columbia còn có nhiều điểm tương đồng đến không ngờ: Big Daddy – Little Sister và Songbird – Elizabeth, cả hai cặp đều sử dụng cái lý thuyết “con sư tử dẫm phải bụi gai”, Big Daddy cần Little Sister như Songbird cần Elizabeth, và Songbird bảo vệ Elizabeth như cái cách Big Daddy bảo vệ Little Sister vậy.

Bây giờ chúng ta sẽ lại nói về Columbia của dãy thực tại mới, dãy thực tại nơi không còn Comstock thống trị và Elizabeth bị giam trong ngọn tháp. Không có người có khả năng giữ Columbia hoạt động, rồi nó sẽ rơi. Đến lúc này, việc Andrew Ryan khai thác được công nghệ của Columbia và tạo ra Rapture với cùng công nghệ là có lý (lý do vì sao Rapture và Columbia sử dụng chung một loại công nghệ).

Tuy nhiên, nếu như thế, ở đây tiếp tục xảy ra một nghịch lý nữa khá thú vị và quen thuộc – Nghịch lý tiền định. Đây cũng là một nghịch lý rất hay được sử dụng trong các tác phẩm khoa học viễn tưởng, ví dụ như Back to the Future hay Predestination.

Nghịch lý tiền định nguyên văn như sau:

Nghịch lý tiền định hay vòng lặp nhân quả là nghịch lý du hành thời gian thường được sử dụng trong các tác phẩm khoa học viễn tưởng. Vòng lặp nhân quả thời gian bao gồm sự kiện 1 diễn ra trước là nguyên nhân (hay ít nhất là một trong những nguyên nhân) của sự kiện 2 diễn ra sau, và bằng du hành thời gian, sự kiện 2 lại là nguyên nhân của sự kiện 1.

Trong trường hợp của Rapture và Columbia, nếu giả thuyết phía trên của tôi về việc ở thực tại này, Columbia bị rơi rồi sau đó được Andrew Ryan khai thác công nghệ và tạo ra Rapture là đúng, thì nghịch lý tiền định xảy ra: theo Ep 2, Robert và Rosalind Lutece mở được Tear đến tương lai và lấy công nghệ của Rapture về tạo nên Columbia, nhưng rồi sau này Rapture lại có được nhờ nền tảng của Columbia, vậy cái nào là cái khởi đầu, cái nào là cha đẻ của cái nào?

Chúng ta không nên mất công cố đi tìm lời giải cho nghịch lý tiền định làm cái gì, vì đã là “nghịch lý”, thì làm sao mà dùng lý lẽ thông thường và logic để giải đáp được? Nhưng nếu cho giả thuyết trên là đúng, thì chúng ta rồi sẽ có một giả thuyết còn… điên rồ và hại não hơn. Tạm thời chúng ta chưa nói đến ở đây, và chúng ta hãy cứ coi giả thuyết Rapture/Columbia là một là hợp lý đã. Dĩ nhiên có một định nghĩa được chấp nhận rộng rãi hơn là Rapture là một dị bản của Columbia ở thực tại khác, vì một thành phố “phản vật lý” như Rapture hay Columbia là một vế bất biến trong toàn phương trình không-thời gian của vũ trụ Bioshock, cũng như hai vế bất biến còn lại là “ngọn hải đăng” và “một người đàn ông”

There’s always a lighthouse. There’s always a man. There’s always a city

Sẽ luôn có một ngọn hải đăng, một người đàn ông, và một thành phố

Đó là ba yếu tố bất biến trong vũ trụ Bioshock, và nếu chúng ta xét Bioshock 1 và Bioshock Infinite là hai thực tại, hai parallel universes, thì chúng ta có các cặp yếu tố đối xứng nhau: Big Daddy – Songbird, Little Sister – Elizabeth, Andrew Ryan – Zachary Comstock, Jack – Booker DeWitt, Atlas – Daisy Fitzroy,… Điều này là rõ ràng để nhận ra, nhưng nếu coi giả thuyết về nghịch lý tiền định ở trên là đúng, Bioshock 1 và Bioshock Infinite từ parallel universes sẽ trở thành alternative universes của nhau, và điểm rẽ nhánh, chính là từ việc Comstock trốn xuống Rapture.

Bây giờ, trước khi đến với những đoạn cuối cùng của Ep 2, chúng ta tiếp tục tìm hiểu thêm một giả thuyết khác… điên rồ và hại não hơn. Chúng ta biết Comstock này đã trốn xuống Rapture, nhưng chúng ta cũng biết vẫn còn một Booker khác – Booker đã mất Anna, Booker này ở đâu, số phận ra sao? Nếu các bạn để ý, trong Bioshock Infinite, khi xuống Rapture, Booker CÓ SỬ DỤNG ĐƯỢC khoang thuyền Bathysphere – thứ mà CHỈ những người có huyết thống với Andrew Ryan dùng được. Vậy giả thuyết ở đây là gì? Booker của một thực tại nào đó là một dị bản của Jack trong Bioshock 1, hay điên rồ hơn, Booker của một thực tại nào đó, CHÍNH LÀ Andrew Ryan? Comstock đổi tên thành Booker và trốn đến tương lai nơi đã có Rapture, vậy thì nếu Booker còn lại cũng do mất Anna mà quá đau khổ, đổi tên thành Andrew Ryan và lên Columbia, khiến nó rơi và tạo ra cái nghịch lý tiền định giữa Columbia và Rapture thì sao? Có thể lắm chứ, dù Booker ban đầu không hay biết gì về Columbia, nhưng đừng quên cặp đôi Lutece muốn phá hủy Columbia, vậy thì còn gì thích hợp hơn là để Booker phá hủy nó? Giả thuyết này tuy còn lỗ hổng, và giả thuyết Booker là dị bản của Jack ở parallel world hợp hơn, nhưng… kệ đi, thú vị chứ, phải không?

Quay lại với Elizabeth, cô cuối cùng bị Atlas ép tìm cho bằng được “con át chủ bài” để hắn thắng trong cuộc chiến chống lại Andrew Ryan – con át chủ bài ở đây, chính là dòng lệnh được mã hóa “Would you kindly…” dành cho Jack ở Bioshock 1 – Jack cũng chính là con của Ryan, là át chủ bài của Atlas, người đã đem đến sự sụp đổ cho Rapture ở Bioshock 1. Và sau khi nắm được câu lệnh, Atlas ngay lập tức ra tay thủ tiêu Elizabeth. Elizabeth, cô quá rõ Atlas sẽ không bao giờ để cô sống sót, cô đã đau đớn tự thốt lên:

Nếu tôi thông minh đến thế, nếu tôi có thể nhìn được nhiều thứ đến thế, vậy tại sao tôi lại còn tự đem mình đến chỗ chết như thế này? Vì Sally ư? Không, một lúc nào đó, hắn chỉ cần xé toạc cô bé ra và lấy hết chỗ chất ADAM ở trong… tất cả những việc này, chẳng vì cái gì hết, tại sao tôi còn cố gắng làm gì? TẠI SAO?

Nhưng sâu trong thâm tâm cô đã có câu trả lời, cô đã nhìn mọi thứ bên kia cánh cửa, cô đã nhìn thấy cái chết của Andrew Ryan, cái chết của Atlas, cô đã nhìn thấy sự sụp đổ của Rapture, sự chấm dứt của cái vòng lặp chết tiệt này, và cô nhìn thấy tương lai của Sally, vì thế, dẫu có hy sinh tính mạng, cũng có hề gì đâu, miễn là cô có thể cho Sally một tương lai khác đẹp hơn.

Và đoạn kết của Ep 2, là khi Elizabeth lịm dần đi, những viễn cảnh tương lai vụt qua trước mắt và cuối cùng cô cũng ra đi, vùi thân nơi đáy biển, đúng như cái tên Burial at Sea. Tất cả mọi việc Elizabeth làm và cả mạng sống cuối cùng của cô vốn đã được quyết định trước khi cô từ bỏ sức mạnh để trở lại Rapture. Vòng lặp, cuối cùng cũng bị phá vỡ…

Và tất cả, ghép lại với nhau thành một bức tranh hoàn chỉnh: Bioshock 1 và Bioshock Infinite, tất cả đều được kết nối.

Bioshock Infinite, quả thực là một tựa game khiến người ta đau đầu. Cốt truyện không chỉ sử dụng rất nhuần nhuyễn những yếu tố hại não như thuyết hỗn mang (mọi thứ dường như đều được lựa chọn ngẫu nhiên không quy luật, kỳ thực đều đã được sắp đặt sẵn và không thể tránh khỏi), thuyết đa vũ trụ, rồi lồng ghép khéo léo tình cảm giữa Booker với Elizabeth, ban đầu ngỡ là tình yêu, khi lòi ra sự thật cảm giác nó hơi kỳ kỳ, nhưng không sao, vẫn hay như thường. Quả là đáng tiếc khi đến bây giờ tôi mới chơi tựa game này.

Và tin tôi đi, đầu óc tôi vẫn đang quay mòng mòng vì mớ lý thuyết vật lý lượng tử hay nghịch lý mà game sử dụng đây!