Mùa dịch, còn gì thích hợp hơn việc chơi The Last Of Us bản Remaster, khởi đầu của thời hậu tận thế. Chứng kiến cái trở mình của Mẹ Thiên Nhiên, loại trừ những con virus đang ăn dần ăn mòn bản thân mình: con người.
The Last Of Us là một kịch bản đầy tính nhân bản. Nhân bản chứ không phải nhân văn. Bản chất con người sau bao nhiêu bể dâu thì rõ ràng ta thấy câu “Nhân chi sơ, tính bản thiện” không còn đúng nữa rồi. Con người thật ra còn đáng sợ hơn con Zombie.
Dù game ra đã lâu và có phần 2 rồi, nhưng bắt đầu lại để tận hưởng lại cảnh những xung đột đầu tiên, đêm kinh hoàng đầu tiên, những đổ máu đầu tiên, sự cuồng loạn và nhẫn tâm đầu tiên. Bài viết sẽ spoil nội dung, nên nếu muốn giữ nguyên trải nghiệm nếu bạn chưa từng hay có ý định sẽ chơi, hãy suy nghĩ việc nên đọc tiếp hay không nhé.
Nhân bản là gì? Thật ra rất nhiều film, sách, và cả game nói về tính nhân bản. Ở đây không phải nói vụ nhân bản vô tính (clone) nhe. Tôi đang nói đến bản chất con người. Bản chất con người là thiện hay ác? Bản chất con người là con nhiều hơn hay người nhiều hơn? Khó giải thích và chứng minh lắm, nó vô chừng quá mà. Nhưng vào những hoàn cảnh nhất định, nó sẽ phơi bày, như Tận Thế là một hoàn cảnh hứa hẹn đấy! Mọi người có từng nghĩ đến trường hợp hơi “ảo” là Covid cứ tiến hóa đến một lúc nào đó nó cũng như Zombie không?
Chợt nhớ một game khác nói về nhân bản khá là hay, Horizon Zero Dawn, tôi sẽ có bài sau, bây giờ, để kể lại vũ trụ The Last Of Us nhen!
Vào một đêm yên tĩnh, trong vai một cô bé chừng 14 tuổi, tặng quà sinh nhật cho bố mình. Rất bình thường, bình dị mà người ta xem chán ngấy trong mấy film truyền hình gia đình rồi. Không có gì lạ, cho đến nửa đêm. Cô bé giật mình thức giấc, cảm thấy bất an, và quyết định sang phòng tìm bố. Khu downtown xa xa bỗng có tiếng nổ, khói lửa bốc lên. Bầu không khí bao trùm sự bất an. Nhà sản xuất cực hay khi thổi cái không khí bất an đó qua biểu cảm, giọng kêu bố, âm thanh, và bầu không khí trong game lúc đó. Xe cảnh sát hú còi inh ỏi chạy xuyên qua. Ghé vào wc bạn sẽ tình cờ thấy được tờ báo nói về một bệnh dịch bùng phát ở đâu đó. Xa lắm, không sao, chắc “nó chừa mình ra”. Đi một vòng nhà vừa đi vừa run chân, thì nghe xoảng một cái bố tông cửa kính nhà sau xông vào nhà. “Con gái, tránh xa các cửa sổ ra! “. Ông hàng xóm mắt đỏ như máu, kêu gào như một con thú hoang liền sau đó phóng vào căn bếp nhanh như chớp. Ông bố vớ được cây súng, bắn chết gã hàng xóm trước mặt cô bé. “Bố giết ổng hả?!!! “. Bố nắm tay con bé chạy ngay, không trả lời. Bên ngoài, xe của người chú đã đợi sẵn. Gia đình 3 người khóa kín cửa xe, phóng vào downtown. Lúc này cô bé mới hiểu, đại dịch Zombie trên phim bây giờ có thật!
Thật ra thì đoạn intro này đã xem qua quá nhiều phim kiểu vậy, đã đoán được rồi. Nhưng cách NSX kể chuyện rất tài tình. Nhiều game story hay hơn hẳn nhưng cách kể chuyện của họ không bằng TLOU nên bị đánh giá thấp. Điển hình là Horizon Zero Dawn tôi có nhắc ở trên, cốt truyện rất đỉnh nhưng cách kể chuyện + hiệu ứng NPC quá chán làm người chơi tụt mood. Có thể game thế giới mở có cái khó hơn game tuyến tính như TLOU. Tôi không biết gọi cách truyền tải này là gì, tôi hay gọi nó là “Bầu không khí”, nó ghép từ hình ảnh, âm thanh, hiệu ứng ánh sáng, lời thoại, biểu cảm nhân vật, nó làm người chơi thật sự nhập vai. Nó làm mình thấy bất an, và sợ lây. Đây là điển hình của việc tại sao mình chơi game kinh dị mà hồi hộp gần chết là vậy.
Màn tiếp sau đó, bản chất của con người dần bộc lộ. Đối với thiên tai, cận kề cái chết, bản năng sinh vật là muốn sống. Dĩ nhiên. Đến con kiến cũng vậy mà. Hàng trăm hàng nghìn con người túa ra dẫm đạp nhau tìm đường tháo chạy. Nhà cửa bốc cháy. Xe cộ chen chúc tông nhau rầm rầm. Các lối thoát ra bang khác đang kẹt cứng. Người cha ẵm con gái chạy băng qua dòng người, né mấy con Zombie, bở hơi tai cuối cùng cũng mò ra đường mòn chui qua mấy đường cống thông ra quốc lộ. Zombie, có bố ở đây, bố cân tất. Đứa con gái ôm chặt bố. Bỗng xuất hiện một quân nhân. Anh này chỉa súng vào hai cha con, tinh thần cảnh giác cao. “Ai đó, khai báo! “. Dĩ nhiên, anh đang làm nhiệm vụ của mình rất đúng đắn. “Tôi là dân thường, con gái tôi và tôi chưa bị lây nhiễm! “.
Người lính liên lạc về bộ chỉ huy xin chỉ thị. Chưa kịp định thần, trong một sát na, bản năng của người bố bắt anh xoay lưng ôm con vào lòng, cùng lúc tiếng súng vang lên. Chỉ thị cấp trên là “giết hết người trong khu lây nhiễm để ngăn chặn dịch bệnh”. Cậu em trai có mặt đúng lúc đó và bắn chết anh lính. Nhưng số phận bảo là, ông bố, Joel, an toàn. Viên đạn đã ghim trúng ổ bụng cô gái nhỏ. Cô bé không nói một lời, tiếng rên ử ử vì đau và máu tràn qua cái miệng nhỏ xinh cứa vào lòng người chơi. Mắt trừng trừng, nước mắt hòa vào máu, ông bố van xin sự thương xót của Tạo Hóa, “Please, please… “. Bản chất của con người đã bộc lộ từ từ trong TLOU như vậy đó: nhẫn tâm. Zombie chưa làm, mà con người đã muốn hại gia đình Joel trước rồi.
Người lính có làm đúng không? Đúng! Ngăn chặn dịch bệnh bằng cách cực đoan là đúng, vì hậu quả có thể ảnh hưởng đến tồn vong rất nhiều người. Nhưng việc đối mặt với trách nhiệm quân nhân, đối mặt với an toàn của cả chính anh, thôi thúc anh bắn ngay không suy nghĩ, dù đó là hai cha con không tấc sắt, không cần biết có nhiễm bệnh hay chưa. Khó nói mình là anh lính đó mình có bắn hay không. TLOU khéo léo đưa người chơi vào cái thế phải suy nghĩ về lẽ phải và cách hành xử. Đoạn intro 20 phút nhói lòng! Và từ đó về sau, Joel hiện ra là một gã vô cùng ít nói, quyết đoán, vị bản thân, nguy hiểm là giết ngay không cần nghĩ. Cho đến khi gặp Elie.
Theo trend hiện nay là main phải đi cùng 1 đứa con đang tuổi nổi loạn. God of war nè, Bioshock nè (đứa con hơi lớn), ngoan nhất chắc là Ciri của The Witcher (nhưng mà Ciri không đi cùng), hay Red Dead Redenption 2 với Jack và John. Kiểu nhân vật support này làm cảm xúc và tính cách main thể hiện ra chân thật hơn nhiều, vì khi trò chuyện hay nghe cách main cãi nhau với người thân nó spoil ra những điều sâu kín trong họ. Ở đây, ta có best con ever, Elie. Cô bé xinh, cá tính mạnh, kiên định dữ thần vì từng trải nhiều hơn cả người lớn. Và đặc biệt chiến đấu “like hell” (theo lời một char nói). Khác với kiểu tính trái ngược nhau như cha con Kratos, tính cách Elie khá giống Joel, nên xung đột biến mất rất nhanh. Bắt đầu truyện, Joel buôn bán súng lậu để kiếm sống. Do tên trộm lỡ bán cho Firefly, một tổ chức phi chính phủ mà người ta đồn là đang tìm cách chế vaccine chữa Zombie, nên Joel phải làm một job đổi lại quyền thu hồi mớ súng. Việc đó là dắt Elie đến giao cho các Firefly khác. Nghe có vẻ không khó lắm, nên Joel nhận ngay. Từ khi con gái mất thì tính tình Joel rất cộc cằn ít nói. Cái gì mà không chắc ổng sẽ không mạo hiểm. Nhưng Joel đã phán đoán sai. Cô bé rất khó bảo, cộng thêm việc mấy tay Firefly trốn rất kĩ, tìm khó vô cùng. Tìm được thì đã chết. Cứ lần theo dấu mãi không có hồi kết.
Điều này làm Joel nổi điên lên. Elie cũng giống Joel – không nói về quá khứ. Hai người cứ xung đột vì vấn đề bây giờ Elie phải đi đâu? Joel muốn bỏ ngang nhiệm vụ vớ vẩn này. Một trường đoạn Elie kích động hét lên: ” Con tin chú! Mọi người kể cả người thân đều bỏ rơi con! Chú thì khôngggg!!! “. Đúng rồi, bản năng làm cha của Joel không cho phép anh bỏ rơi cô gái giữa lũ Zombie và đám Quân Đội mù quáng. Dù ổng có “máu chó” cỡ nào, ổng cũng bảo vệ Elie. Đúng là kiểu đàn ông khẩu xà tâm phật. Dù chưa một lần nói : “Con thương chú”. Hay là một lần Joel ôm cô gái nhỏ, nhưng tui biết trong thâm tâm hai kẻ sống sót côi cút giữa tận thế, họ coi nhau như cha con rồi. Hơn tám chục lần cảm xúc bị đẩy lên cao trào, tui cứ mong hai nhân vật sẽ thể hiện tình cảm với nhau, mà hai tên cộc tính mãi im lặng. Và bảo vệ nhau mà thôi. 10 điểm cho biên kịch và tổ đạo diễn – hình ảnh – âm thanh – diễn viên. Người chơi đặt mình vào hai main hồi bào không hay.
Elie mới khai thật với Joel tại sao Firefly cần cô bé như vậy. Cô bé bị cắn đã lâu mà không thành Zombie. Cô bé có kháng thể và Firefly muốn trích xuất để cứu loài người. Bản thân Elie cũng muốn như vậy. Đây là vấn đề nghĩa hiệp. Joel không đồng ý lắm, nhưng ông muốn giúp cô bé hoàn thành ước muốn.
Trên đường đi tìm Firefly trong vô vọng, hai người đã đi hàng nghìn km liên bang. Đã gặp vô số kẻ sống sót, từ cướp tới lính, từ zombie cho tới con nít. Nhiều câu chuyện nhân văn xảy ra, nhưng có hai câu chuyện tui nhớ nhất. Một là hai anh em da đen cũng đang tìm firefly, hai là team Canibal ăn thịt người. Hai câu chuyện nó nhân bản kinh khủng.
Hai anh em da đen, người em trạc tuổi Ellie, nhưng được anh mình bảo vệ một cách cực đoan dẫn tới nổi loạn luôn. Người anh cấm luôn cậu nhóc chơi đồ chơi vì nó không cần thiết cho thời đại này. Trong khi cha con Joel vẫn nói đùa, nghe nhạc, đọc truyện tranh với nhau. Mà, thời mạt vận, không còn sự lãng mạn, không còn niềm vui bấu víu làm sao mà sống? Thằng anh nó quý mạng em nó tới nỗi dù họp tác với Joel nhưng khi Zombie dí quá nó bỏ rơi 2 cha con mà dắt em chạy trước. Joel bắt được, dù tha cho nó nhưng thằng em vẫn kiểu lấn cấn nhân phẩm anh mình. Đúng hơn nó ganh tị với Elie. Cả về cá tính tự lập dũng cảm của cô bé, lẫn mối quan hệ với cha và cách hai cha con vui vẻ trong thời tàn. Khi Elie chôm con robot nó thích trong cửa hàng cho nó “Tui biết ông thích cái này mà anh ông cấm nên tui lén lấy nó cho ông”. Thằng bé sau đó vất con robot. Nó biết nó đã bị cắn, và sáng hôm sau nó sẽ thành Zombie. Thật ra tui không ưa gì 2 anh em này vì chúng bẩn tính. Nhưng sáng hôm sau tui chưng hửng luôn. Cậu em thành Zombie và tấn công mọi người. Hai cha con Joel dùng dằn không giết. Còn cậu anh dứt khoát bắn em mình luôn và … Tự sát. Vậy là sao? Em hắn là quý nhất của hắn. Mất tất cả nên hắn tự sát. Bản chất hắn là tốt? Vì bảo vệ em mà lợi dụng hai cha con? Tới cuối cùng không còn lối thoát nên quyết cứu hai cha con? Khó giải đáp, và cả hai cha con chắc cũng không hiểu được hắn nghĩ gì…
Tên phản diện đỉnh cao của game là tên boss trong hội Canibal. Bọn này ăn luôn thịt người để sinh tồn. Lúc mới gặp hắn, Joel thì bị thương nằm liệt giường. Còn Elie đang tìm kháng sinh cho cha. Cô bé sinh tồn một mình và tìm cách bảo vệ Joel như ông đã làm trước đó với cô bé. “Chúng ta sẽ không bỏ rơi nhau”. Thiệt chứ chơi tới đây tui thích Elie kinh khủng. Tự khâu vết thương cho cha, tự tìm chỗ trú, tự xóa dấu vết, tự săn bắt. Cô bé trưởng thành rồi. Gameplay cái game này kiểu sneak, ám sát zombie hoặc người, tìm đồ, qua màn. Lúc đầu combat khó kinh dị. Tui gặp Zombie là hồi hợp vì lũ này chó điên vô cùng mà lại đông. Về sau quen tay rồi, lũ Zombie như những con linh trưởng khát máu mà thôi. Bị tui qua mặt cái một. Ngược lại, ban đầu lũ con người dễ giết lắm. Về sau, chứng kiến sự tàn ác và trí trá của bọn cướp hay bọn nhân danh chính nghĩa, tui càng ghê tỏm hơn nhiều. Cách tụi nó vô nhân tính, lùng bắt Elie mới thấy, con người mới là thứ đáng sợ thật sự. Trở lại hội Canibal, lúc đầu hắn tỏ ra là một Robin Hood thời loạn, lịch sự hào hiệp. Hắn còn giúp Elie chiến đấu hay tìm kháng sinh. Tui đã tin vào hắn, thật đấy. Lúc sau, khám phá ra thằng chó chết đóng kịch để trả thù cho đồng bọn vì “hai cha con đã giết hàng chục quân của hắn”. Hai cha con gần như trở thành huyền thoại lúc bấy giờ đối với bọn cướp vì kĩ năng chiến đấu và chuyến hành trình không tưởng. Khi hắn gặp Elie, hắn lại đổi ý định, muốn thu nạp Elie làm tay sai nuôi dạy khôn lớn để chiến đấu, mặt khác giết Joel để báo thù. Dĩ nhiên cô bé đâu có chịu. Lúc này rùng rợn phát hiện ra lũ khốn này ăn thịt người để tồn tại, và đã dụ dỗ hàng chục nạn nhân bằng lớp vỏ bọc đạo mạo. Tay không tấc sắt, Elie trốn ra, đối đầu với nguyên băng có súng, cùng tên chủ tướng bệnh hoạn… Đoạn này, đỉnh điểm ghê tởm về bản chất con người được đẩy cao. Liệu thời mạt vận, con người có thể trở nên như vậy không? Chắc là có, vì mô tuýp này tôi đã thấy nhiều trong lịch sử ( lịch sử, không phải truyện). Hơn nữa có phải đây lại một hình ảnh ẩn dụ về thú tính của nhân loại?
Đoạn cuối, sau khi tẩu thoát, hai cha con tìm được Firefly. Happy ending heh? Khồng. Joel phát hiện ra cái hội quần này chuyên thí nghiệm trên con người và rất nhiều người cũng có kháng thể như Elie chứ cô bé không phải duy nhất. Vấn đề tất cả sau khi bị trích xuất đều chết và nguy cơ Elie chết rất cao. Nhưng Firefly tin rằng Elie là người cuối cùng vì họ gần chạm được công thức rồi. Với Joel, vì đã mất con một lần, nên ông không muốn Elie chết. Với Elie, cô bé không còn gì nên có lẽ chết để cứu loài người cũng không sao. Và, Joel gần như giết hết hội Firefly để cứu cô bé ra cho bằng được. Đoạn cuối, khi một Firefly xin tha mạng, Joel bắn luôn và nói, mày sống, thì mày lại săn lùng con tao, rồi ông bóp cò.
Ở cut scene cuối, dưới tia nắng bình minh, Elie hỏi cha: “Cha nói thật đi, vì sao cứu con? ” “Ta tìm ra rằng chúng nó toàn nói xạo. Chúng sẽ làm chết vật thí nghiệm và hoàn toàn không tìm ra cái vaccine nào cả”. “Cha có chắc mình đang nói thật không? ” “Ta chắc chắn, con chết là vô ích! “. Elie mỉm cười và hai cha con lần đầu ôm chặt lấy nhau.
Đoạn này rất lờ mờ, thật ra Joel có nối dối hay không vì game không nói rõ. Thực hư việc thí nghiệm sẽ thành công hay không chỉ thể hiện qua vài cuồn băng thu âm hay chứng từ lòng vòng trong hội firefly. Nhưng tui tin chắc là dù thế nào đi nữa Joel cũng sẽ ích kỷ bảo vệ Ellie tới cùng, dù cho nói dối hay giết cả thế giới này. Đối với loài người sa ngã, Joel không cần làm anh hùng chính nghĩa. Cái ông cần là cô gái nhỏ, chấm hết. Con người có vaccine hay không, ông không quan tâm. Và sự ích kỷ đó có đáng hay không? Chỉ có Chúa trả lời được, ờhm… Nếu trên ấy còn có Chúa.
Khang
