Đánh giá The Silence of the Lambs (Sự im lặng của bầy cừu)

Phim kinh dị trước nay vốn ít được đánh giá cao trong các giải thưởng điện ảnh, dù có rất nhiều những tác phẩm xuất sắc ở nhiều mặt. Khó khăn là thế nên hiếm khi nào chúng ta thấy tên của các bộ phim kinh dị được xướng lên ở các giải thưởng điện ảnh, nhất là Oscar. Thế nhưng, đã từng có một bộ phim không những giành được giải Phim hay nhất, mà còn ẵm luôn năm giải quan trọng nhất của Oscar gồm Phim hay nhất, Kịch bản xuất sắc nhất, Đạo diễn xuất sắc nhất, Nam diễn viên chính xuất sắc nhất và Nữ diễn viên chính xuất sắc nhất. Đó chính là The Silence of the Lambs (Sự im lặng của bầy cừu).

Câu chuyện của The Silence of the Lambs xoay quanh hai nhân vật chính, đó là cô đặc vụ FBI tập sự Clarice Starling và bác sĩ tâm lý thiên tài Hannibal Lecter, cũng vốn là một kẻ sát nhân hàng loạt ăn thịt người. Vậy nguyên cớ nào đã khiến hai con người tưởng như sẽ chẳng bao giờ gặp nhau này lại hợp tác với nhau? Đó là vụ án khiến FBI đau đầu nhức óc – vụ án giết người hàng loạt của kẻ được đặt tên là Buffalo Bill. Buffalo Bill bắt cóc những cô gái trẻ, giết họ rồi lột da họ, với những thủ đoạn tàn bạo hết sức. Hiển nhiên đây là một vụ án giết người hàng loạt, nhưng không một ai có thể nhìn ra những bí ẩn đằng sau nó: Buffalo Bill là ai, tại sao hắn lại giết người, tại sao lại chọn nạn nhân là những cô gái trẻ, tại sao phải lột da họ, tiêu chí chọn nạn nhân của hắn là gì? Không một ai có thể biết được câu trả lời cho những câu hỏi ấy, ngoại trừ một người – Hannibal Lecter, một tên giết người hàng loạt với sở thích kinh khủng là ăn thịt nạn nhân, thậm chí chế biến cho những người khác – mà còn chế biến rất tinh tế! Nhưng bên cạnh đó, Hannibal còn là một thiên tài trong lĩnh vực tâm lý học, hắn có thể nhìn thấu tâm can của kẻ đối diện, hắn có thể thì thầm những lời nói mà có thể khiến kẻ đối diện hoảng sợ, thậm chí phát điên! Một kẻ phản diện hoàn hảo, một tay đao phủ không có lòng nhân từ, và là một thiên tài ở nhiều lĩnh vực, gần như hoàn hảo.

Hannibal là một bác sĩ chuyên khoa tâm thần lừng lẫy với những nghiên cứu xuất sắc trên những tạp chí tâm thần học, sở hữu một trí tưởng tượng phong phú với tài hội họa xuất chúng, một bộ óc siêu phàm có thể đùa giỡn người khác và xâm nhập tâm trí họ chỉ với vài câu nói, điều khiển tâm lý người nghe theo ý của mình một cách dễ dàng, thậm chí khiến họ tự sát chỉ sau một buổi trò chuyện. Không những thế, Hannibal còn là một đầu bếp tài ba – tất nhiên nếu ta không tính đến nguyên liệu chế biến của hắn, thịt người. Một trong những câu nói ấn tượng nhất của Hannibal trong phim đó là khi hắn kể cho Clarice nghe về một nhân viên từng đến thử hắn, và kết quả là “Tôi đã ăn gan của hắn với đậu cùng một chai vang Chianti hảo hạng” – gu ẩm thực tinh tế, nhưng cũng thật đáng sợ. Hannibal có lẽ tự coi hắn là một vị Chúa vô song với trí óc phi phàm không kẻ nào có thể nắm bắt, hay nói cách khác, hắn coi mình là một kẻ chăn gia súc, và những nạn nhân của hắn đều là những chú cừu non bị hắn chơi đùa và chờ ngày giết thịt.

Hannibal, liệu hắn có còn là con người, hay là một thực thể nào đó cao cấp hơn với khả năng điều khiển tâm trí nạn nhân, giết và ăn thịt họ chỉ để phục vụ mục đích giải trí? Hắn bị tâm thần, hay vốn dĩ trí óc của hắn đã khác biệt với chúng ta? Một điều rõ ràng, không thể phán xét Hannibal với những giá trị đạo đức, xã hội của chúng ta được, vì như thế, có khác gì những gia súc như lợn, bò, cừu phán xét chúng ta đâu? Giống như giám đốc bệnh viện tâm thần Chilton đã nói: “Hắn là một con quái vật, một gã tâm thần hoàn toàn, khó mà bắt sống loại này. Nhưng theo quan điểm nghiên cứu, Lecter lại là tài sản quý giá nhất của chúng tôi”. Vậy đó, người ta kinh sợ hắn, ghê tởm hắn, nhưng lại không thể nào giết hắn được, vì hắn quá đặc biệt, có một không hai!

Đối nghịch với Hannibal, là Clarice Starling, một nhân viên FBI thực tập cực kỳ xuất sắc của Khoa Tâm Lý và Hành vi con người. Cô được cử đến thuyết phục Hannibal hợp tác cùng tìm và bắt giữ Buffalo Bill. Clarice là một người mạnh mẽ, quyết đoán và kiên định, cô chịu nhiều tổn thương về tâm lý trong quá khứ, vì vậy nên Clarice mới theo học Tâm lý và Hành vi con người. Trong điện ảnh ngày nay, hình tượng một nữ chính mạnh mẽ, quyết đoán là không thiếu, thậm chí còn khá nhiều, nhưng vào thời điểm The Silence of the Lambs ra mắt, Clarice Starling là một nhân vật độc đáo, ấn tượng – và cũng cực kỳ cuốn hút. Hannibal có lẽ cũng cảm thấy Clarice rất thú vị, và cũng ấn tượng bởi sự mạnh mẽ của cô, và hắn đồng ý giúp đỡ cô truy tìm Buffalo Bill, và bù lại, cô phải kể cho hắn nghe một nỗi ám ảnh nhất của cô trong quá khứ. Tôi sẽ không spoil diễn biến phim nhiều, bởi vì quá trình truy tìm Buffalo Bill, cũng như kế hoạch Hannibal vạch ra để trốn thoát là cực kỳ hấp dẫn và khó lường. Dĩ nhiên thì sau cùng Clarice cũng tóm được Buffalo Bill, và Hannibal cũng trốn thoát thành công, không khó để mường tượng ra cái kết, nhưng điều quan trọng, là hành trình đi đến cái kết ấy như thế nào?

Và tôi phải nói, rất hấp dẫn và nghẹt thở. The Silence of the Lambs là phim kinh dị, nhưng không phải bạn sợ nó theo cái kiểu hù dọa jumpscare, mà bạn sợ nó vì những ám ảnh tâm lý của những nhân vật trong phim. Từ nhân vật chính diện như Clarice, đến kẻ giết người Buffalo Bill, hay chỉ là những nhân vật phụ, tất cả đều tồn tại, đều có một ám ảnh về tâm lý khiến người xem thấy gai người. Có lẽ kẻ duy nhất không có ám ảnh về tâm lý là Hannibal Lecter, vì hắn chuyên là kẻ đi khơi gợi những ám ảnh tâm lý của kẻ đối diện. Hắn nhìn thấu tất cả, nhưng không ai nhìn thấu được hắn.

Để diễn tả một Hannibal Lecter phức tạp như vậy, tất nhiên diễn viên thủ vai bác sĩ tâm thần này phải cực kỳ xuất sắc. Và tôi phải nói, màn trình diễn của Anthony Hopkins là hoàn hảo, không thể chê vào đâu được. Một khuôn mặt hiền lành, khả ái, nhưng ánh mắt, nụ cười, cử chỉ lại gây ra một nỗi sợ vô hình, một sự ám ảnh đến kỳ lạ khi mặt đối mặt. Giọng nói gần như lúc nào cũng nhẹ nhàng, êm dịu nhưng lại rất đỗi âm u, cộng với ánh mắt khiến cho người đối diện không thể nhìn thẳng vào mắt hắn mà phải quay đi. Hannibal của Mads Mikkelsen trong TV series “Hannibal” cũng rất ấn tượng với vẻ đào hoa, trí thức và bí ẩn, nhưng Hannibal của Mads Mikkelsen chưa có được cái ánh mắt, cái giọng nói bí ẩn, âm u và đáng sợ như Hannibal của Anthony Hopkins. Cũng nói luôn là tôi chưa đọc nguyên tác, mới chỉ xem phim và xem TV series “Hannibal” và tôi vẫn thấy thích Hannibal của Anthony Hopkins hơn một chút, dù Hannibal của Mads Mikkelsen mới đúng là Hannibal của nguyên tác. Màn trình diễn của Anthony Hopskin xuất sắc đến nỗi khiến Jodie Foster trong vai Clarice Starling dù cũng cực kỳ thành công trở nên mờ nhạt thấy rõ (dù Jodie Foster cũng đạt giải nữ diễn viên chính xuất sắc nhất). Hannibal trong The Silence of the Lambs xuất hiện rất ít – chưa đầy 20 phút nhưng lại ấn tượng nhất phim, đủ thấy Anthony Hopkins đã thành công đến thế nào. Jodie Foster mặc dù cũng đã khắc họa hình ảnh Clarice Starling quyết đoán, mạnh mẽ rất tốt nhưng so với Hannibal Lecter thì thực sự không ấn tượng bằng. Hannibal Lecter của Anthony Hopkins cũng đứng đầu trong danh sách 50 kẻ phản diện hay nhất được Hiệp hội điện ảnh Mỹ bình chọn, trong khi Clarice Starling xếp thứ 6/50 của danh sách những nhân vật chính diện hay nhất.

The Silence of the Lambs, xuất sắc về mọi mặt, gần như hoàn hảo. Và cho đến nay, nó vẫn là phim kinh dị duy nhất được vinh danh với hạng mục Oscar Phim hay nhất!

The Silence of the Lambs (Sự im lặng của bầy cừu): 9,5/10.