Sự trượt giá của nhân phẩm

Hồi mới chơi Clash Royale, khi mọi thứ mới mẻ và tươi nguyên, khi mong muốn được khám phá và khát khao được thể hiện còn đó, tôi thường ấm ức khi thua một đối thủ “chả có gì ngoài điều kiện”. Hiểu nôm na là cấp độ đối thủ vượt trội so với tôi, như 9 đấu với 13, và mọi nỗ lực giành chiến thắng đều trông giống trò cười hơn là cơ hội. Giờ đây, khi bài tôi lên cấp 13, tôi lại làm cái việc mà ngày xưa tôi khinh bỉ: gác cổng. Ở rank 4000+ thì tôi dễ dàng chiến thắng bất cứ đối thủ cấp 9, 10; thắng dễ đến nỗi mà tôi còn vừa chơi vừa đọc sách. Gặp đối thủ dễ thương, tôi cho họ thắng, và việc thắng hay thua của đối thủ chỉ phụ thuộc vào ý muốn của tôi. Cái cảm giác quyền năng này, uhm, thật tâm mà nói, dễ chịu, ít nhất là trong vài phút ngắn ngủi của trò chơi. Vậy điều gì đã xảy ra, hoặc cái gì trong tôi đã thay đổi, để tôi trở thành chính phiên bản mà tôi đã từng căm ghét trong quá khứ?

Tôi nghĩ có hai lí do chính. Một là, hệ thống sắp xếp trận đấu của CR, khi xếp cho những đối thủ không có cùng cơ hội chiến thắng (50%) vào một trò chơi mang tính cạnh tranh. Có thể coi đây là yếu tố khách quan, do code, do lập trình, vấn đề server… Lí do thứ hai quan trọng hơn, đó là hệ thống phân bố của CR không hiệu quả, và vì thế, không kích thích những mong muốn tích cực và ngăn chặn nhưng hành vi tiêu cực. Mặc dù tích cực và tiêu cực ở đây mang nghĩa chủ quan, nhưng có vẻ như đây là sự chủ quan của số đông, nên CR sẽ phải thay đổi nếu muốn đây là trò chơi “cho tất cả mọi người”, như cái cách mà Supercell hay quảng bá về trò chơi của mình.

Tôi sẽ phân tích lí do thứ hai. Nếu ai từng có chút băn khoăn về Gacha, Lootbox hay cách các trò chơi gắn kết cộng đồng, có thể bạn sẽ tìm được chút liên tưởng hay ho.

Hiện tại, tôi ở lv 12 và có một bộ bài chính gần max lv 13. Khi quan sát và thử chơi nghiêm túc, tôi nhận ra bài tôi có thể ngang ngửa tầm rank 5000 -> 5500. Hơn 5500 sẽ khó vì lúc này các đối thủ ở lv13 và bài cũng lv13, và muốn có tỉ lệ thắng tốt thì cần theo dõi meta, tức là thay đổi phù hợp và vì thế cần nhiều bộ bài max lv. Còn ở 4000-4500, các đối thủ của tôi chỉ ở lv 9, 10 vài bài lv 10. Tôi thả con Golem 13 ra là họ hoảng loạn, thả thêm Wizard 13, Night Witch 13 là họ khó thở. Thêm quả Zap rồi Cylone 13 thì nhiều đối thủ sẽ muốn quăng điện thoại. Tôi đã suy nghĩ về việc này nhiều lần, và cảm thấy tội lỗi. Tôi biện luận rằng: tôi thắng “họ” thì cũng thua họ (để derank, nhằm giữ cho rank luôn ngưỡng 4000+), về tổng quan thì số người cảm thấy bực bội (khi tôi huỷ diệt họ) sẽ bằng số người cảm thấy may mắn (khi tôi để họ thắng), còn tôi thì tối ưu hoá thời gian chơi. Vậy cái cảm giác mà tôi cảm nhận này là gì vậy?

Cuối cùng, tôi nhận ra, tôi đã phá vỡ chính những thứ tôi từng tôn thờ: sự công bằng và vinh quang qua nỗ lực. Tôi đã thay đổi từ một cậu bé mơ mộng thành một người có suy nghĩ rằng, mọi giá trị đều có thể quy đổi, và vì thế, có thể mua bán. Tôi đã đấm vỡ tuổi thơ của tôi. Nó hơi đau, thật lòng là vậy.

Hãy để tôi trình bày quá trình biến chất này với hi vọng có ai đó chấp nhận. Đầu tiên, tôi nhận ra, mọi phần thưởng ở quá trình leo rank là các quân bài. Leo lên 6000 thì được thưởng nhiều bài hơn leo lên 5000, không có gì đặc biệt hơn. Và bài, thì mua được bằng tiền. Tôi tính phần thưởng của việc leo từ 5500 lên 6000 có giá 10$. Vâng 10$. 

Tôi thật lòng tin rằng, với thời gian và công sức tôi bỏ ra để leo từ 5500 lên 6000 đó thì tôi ở 4000, thắng một trận trong 30 giây đến 1 phút rồi tìm trận khác, thì hiệu quả hơn. Đây là cái cốt yếu chí tử của việc phần thưởng có thể được quy đổi ra tiền. Việc mọi phần thưởng có thể quy đổi ra tiền, sẽ làm xói mòn và khiến giá trị của nó mất dần theo thời gian, đúng theo quy luật thị trường. Và nếu tuân theo quy luật thị trường, thì chỉ có lợi ích, thông qua việc tối ưu hoá mọi thứ. Ở đây tôi tối ưu hoá thời gian chơi và có thể cả cảm xúc của tôi, vậy tôi không sai.

Nhưng cái tiềm tàng ở đây là gì? Đó là nó làm mất dần những khái niệm và giá trị cũ. Bạn có thể biện luận rằng nó không hợp thời hoặc không phù hợp trong khuôn khổ trò chơi, nhưng với cách lập luận ấy thì mọi thứ trong cuộc sống cũng dần dần không hợp thời. Cuối cùng thì tiền là vị thần duy nhất bước đi trên thế gian này. Tôi nghĩ đó là vị thần mạnh nhất và cũng là vị thần cuối cùng của loài người.

Ở đây, hệ thống leo rank của Supercell rõ ràng muốn nói rằng: hoặc là mày bỏ tiền, hoặc là mày bỏ thời gian. Nghe thì hợp lý nhưng cái không hợp lý là không có sự phân biệt giữa hai cái đó.

– Bạn là sinh viên, bạn thừa thời gian và háo hức nên tìm đọc mọi thứ về CR, sau đó dùng não của mình để leo rank?

– Bạn là doanh nhân, não của bạn dùng để kiếm tiền rồi nên bạn dùng tiền đó mua bài nhằm tạo ưu thế vượt trội về tài nguyên, bù trừ sự thiếu hụt về mặt thời gian (bạn chẳng cần biết meta gì cả, cứ quất full bộ 13 vào chiến)?

Ở đây, luận điểm cơ bản là chúng ta dùng tài nguyên chúng ta có để tối ưu thứ chúng ta muốn. Theo quan điểm kinh tế thị trường và cũng là cách nhìn thế giới chủ đạo ngày nay, đó là cách tốt nhất để phát triển. Ở ví dụ cá nhân tôi, tôi dùng tài nguyên là bộ bài cấp 13 để tối ưu thứ tôi muốn là tiền trong game. Tôi không leo rank 6000 bởi vì đó không phải là cách tối ưu. Giả sử ở rank 6000 có một danh hiệu hoặc một cái gì đó mà tôi bỏ ra bao nhiêu tiền cũng không mua được thì sẽ khác. Giờ bạn nhận ra vấn đề chưa?

Trước đó, khi còn yếu và ngây ngô, tôi hướng đến những cái khác. Tôi không nói rằng nó tốt đẹp hay phù phiếm, hãy để chuyện đó lại sau. Giờ tôi chỉ hướng đến tiền. Giả sử có một trò chơi khác hay một cách thức khác để tôi tối ưu điều này, tôi sẽ không ngại ngần bán ID và chuyển đổi bản thân ngay. Ở một góc độ lớn hơn, cách nhận thức rằng chúng ta đều có thể tối ưu thứ chúng ta muốn, thông qua việc định lượng (và định giá nó), sẽ cuốn trôi mọi giá trị vô hình mà nó từng chứa đựng.

Danh hiệu Hoa hậu Việt Nam mua được bằng tiền? Bằng cách mua truyền thông và chạy hậu kì? Thế thì ý nghĩa của danh hiệu không còn nữa. Việc định giá một vài thứ sẽ làm mất giá trị của nó. Hãy quay lại ví dụ về rank 6000 Clash Royale. Tại sao Supercell không bỏ vào phần thưởng ở rank 6000 một vài thứ như Emote độc quyền hay Design độc quyền? Suy nghĩ về việc này làm tôi hơi nghi ngờ động cơ của Supercell. Supercell đến từ Bắc Âu, nơi chủ nghĩa xã hội “dạng Bắc Âu” đang là xu hướng. Nhưng tôi, nghi ngờ là trò chơi của thời ngây thơ. Giờ tôi đã lớn, Supercell thế nào cũng được, miễn là tôi tối ưu hoá được bản thân và có lí do để tiếp tục.

Ngoài lề một chút, tôi hay nói với anh Đăng, dạng nửa đùa nửa thật, rằng câu trả lời cho mọi thứ, không phải là một cái ý nghĩa gì đó, mà là hơn. Trả lời cho vấn đề A không phải là chân lý B, mà là một cái A mạnh hơn. Lối suy nghĩ rằng có một ý nghĩa hay một phương thức khác trả lời cho bất ổn của chúng ta, chỉ là sản phẩm của thời đại thị trường. Nó cần kích cầu, luồng tiền cần liên tục, nên nó luôn cố gắng đưa ra các cái “khác” để chúng ta thử. Nếu nhìn rộng ra vào lịch sử đi lên của nền văn minh cổ đại, chúng ta thấy câu trả lời đơn giản. Giờ đây khi gần trở thành nền văn minh toàn cầu, nó dùng thị trường như một cách “nuốt và xâm lấn”, rồi dần dần sẽ biến tất cả dưới sự chỉ huy của một thứ: tiền. Và rằng lúc đó thì mọi thứ mà nó hứa hẹn sẽ thành hiện thực? Rằng chúng ta sẽ đến dreamland bằng cách tối ưu hoá mọi thứ, quy đổi ra tiền, “mua” thêm nhiều thứ cảm giác khác? Dreamland của chúng ta nghe giống toa tàu thật, mỗi tội phải mua vé, mà có vẻ như không có vé cho tất cả mọi người. Rồi chúng ta sẽ có tự do? Rồi chúng ta thật sự tự do?

Tôi nghĩ chúng ta đều có quyền có niềm tin và ước mơ riêng. Và vì thế, có quyền từ bỏ niềm tin và từ bỏ ước mơ. Như trong trận đấu Clash Royale, tôi thấy đối phương hết sức cố gắng, thấy đối phương spam emo bất lực, tôi thấy cái gì cứ leo lắt trong lòng. Tôi nên quên hết những cái cảm xúc mà tôi từng có đi, để tập trung huỷ diệt đối phương trong 30s rồi bắt đầu trận mới, để tiếp tục “hơn”. Hay tôi nên dừng lại? Tôi từng như thế mà?

Khi tôi sinh ra

Cha cho quyết tâm, mẹ cho bao dung

Nhưng không ai nói tôi phải làm gì

Có lẽ họ không biết

Họ cũng sinh ra bé nhỏ

Họ mong tôi lớn lao

Nhưng tôi phải làm sao

Khi tôi sinh ra

Đã có những vị thần bước đi trên mặt đất

Những vị thần luôn nói thật

Nhưng lại có nhiều hơn một vị thần

Và họ không yêu nhau

Cuối cùng, tôi đã bán nhân phẩm của tôi trong CR với cái giá 10$. Từ vô giá còn 10$. Cảm ơn cuộc sống.