Tình hình là 2 ngày cuối tuần rồi, cả tuần đâm đầu lúc nào cũng là game rồi nên là hơi “con ngán”. Hôm nay quyết định giới thiệu cho anh em hiệp sĩ 1 bộ phim coi cho thay đổi không khí: 12 người đàn ông giận dữ (Nguyên bản tên tiếng mẽo: 12 angry man).
Về thể loại, phim thuộc loại Court drama (hay còn gọi là Legal drama). Đỡ dài dòng thì đây là thể loại phim nói về phiên tòa xét xử một bị cáo nào đó, thường là vô tội (thường thôi chứ không phải “vơ đũa cả nắm” đâu nhé!). Điển trai trong dòng thể loại này có: 12 angry man (tất nhiên là “con hàng” này rồi , không phải ĐBQH cho lên làm gì =)) ; To kill a mockingbird (thôi chắc chẳng phải nói gì các bác tự hiểu)……
Mục đích đơn giản của phim được tóm gọn là một “khóa học nhanh” với thông điệp của Hiến pháp nước mẽo hứa rằng những bị cáo được đưa ra xét xử những phiên tòa công bằng và luôn có sự giả định vô tội cho bị cáo. Bộ phim có bố cục và nội dung hết sức đơn giản chứ không “xoắn não” kiểu ”memento”,”mulholland drive” hay “predestination”. Ngoại trừ phân cảnh đầu về việc đi dần vào phòng xét xử số 228 và cảnh thẩm phán trình bày với mọi người trong phòng xử thì 95% bộ phim là khung cảnh “phòng bồi thẩm đoàn” chật hẹp của “thành phố không bao giờ ngủ” New york vào một ngày dở người nhất trong năm “the hottest day of the year” với 12 người đàn ông bồi thẩm nắm trong tay quyền quyết định “sinh sát” đối với một bị cáo trẻ tuổi với tội danh giết bố đẻ bị cáo. Với những người thích phim có diễn biến nhanh, gay cấn hay đơn giản hơn không thích phim “đen trắng” hoặc ghét cảnh hơn 90’ phải xem cảnh căn phòng trật trội với 12 thằng đực rựa tranh luận thì bạn có thể nhanh chóng click nút back để tránh việc đâm đầu vào lấy 90’ bực dọc của bản thân vào cuối tuần.
Ngay từ đầu, người xem không bắt gặp sự thường thấy ở các phim về phiên tòa, ví như: các phân cảnh giao tranh combat nảy lửa giữa bên công tố và luật sự hay màn xét hỏi tài tình và “xoắn quẩy” suy luận để đưa ra các tình tiết mới trong phiên tòa…v.v.. mà chỉ đơn giản là mấy câu blah blah của bố thẩm phán với cái giọng điệu không nhanh chậm “nhàm chán”. Vâng đúng nghe qua phân cảnh đầu nhiều người sẽ thấy nhàm chán và cho 1 quả điểm trừ hoặc thậm chí bỏ phim với ông thẩm phán(jugde). Nhưng với những người suy xét kỹ càng hoặc “dính líu” đến ngành nghề pháp luật sẽ cho một tràng pháo tay hay lời khen có cánh cho người viết kịch bản, lời thoại. Phần đầu của ông thẩm phán là đầy đủ và tinh tế, ngắn gọn và súc tích, dẫn dắt tốt cho phần đầu của bộ phim như giải thích đầy đủ cho bồi thẩm quyền và nghĩa vụ của bồi thẩm. Có thể nói phim kén người xem nhưng rất ý nghĩa ( giống anh em chọn game với crush, người yêu hoặc vợ vậy =)):
1
Bộ phim cũng hoàn toàn khác với kịch bản bình thường của loại phim này bởi chúng ta cũng chẳng biết số phận của bị cáo thế nào: bị tuyên có tội hay vô tội??. Nghe có vẻ thấy chán anh tác nhưng đó đúng là 1 trong những thông điệp quan trọng đầu tiên mà bộ phim gửi tới, đó là: chưa chắc những gì chúng ta đau khổ tìm ra đã là sự thật và sự thật rất khó để tìm thấy, “chúng ta tưởng như chúng ta biết …nhưng thực tế ta chẳng biết gì cả!”. Và không có nghĩa việc không đạt được sự hoàn hảo thì ta vứt luôn sự “công bằng” của các bị cáo.
2
Giá trị cốt lõi của nền dân chủ với cơ chế “bồi thẩm đoàn”. Pháp luật ở những nước như mẽo là vụ dân sự có thể yêu cầu xét xử “bồi thẩm” thay vì “thẩm phán” và những vụ trọng tội hình sự thì phải có “bồi thẩm”. Do bồi thẩm chỉ hoạt động phán xét về “chứng cứ” (fact) và hướng dẫn của quan tòa còn thẩm phán phán quyết về mặt pháp lý (law) trả lời câu hỏi : tội gì? bao nhiêu năm hay “tử”.Và khi hai bên luật sư và công tố “combat” nên có những vấn đề không hiểu và cần được hiểu về luật pháp họ sẽ được thẩm phán giải thích tường tận cho họ và rồi bồi thẩm quyết định có tội hay vô tội. Bồi thẩm được chọn từ bên công tố và bên biện hộ và có cơ chế chọn khách quan cụ thể. Vì sợ bội thực chữ nên anh em nào mong muốn tìm hiểu thì hãy google. Và trong hình sự như phim thì phải thống nhất có tội khi mà không ai có “reasonable doubt” nữa.
3
”reasonable doubt” là ánh sáng là vương miện sáng giá nhất của nền tư pháp hình sự. Được hiểu đơn là bị cáo không bao giờ phải chứng minh mình vô tội và bồi thẩm sẽ không bao giờ kết tội khi trong lòng mình vẫn còn nghi ngờ. Và trong phim là Henry Fonda ban đầu “một mình cân team” với 11 vị bồi thẩm còn lại. Nếu nhập tâm thì đặt vào địa vị bản thân tôi cũng không chống lại được sức ép của tập thể đó. Chẳng phải là những chứng cứ được đưa ra không đủ thuyết phục mà đúng hơn là không thể chối cãi. Nhưng lòi 1 thanh niên kiên quyết không. Cái thôi thúc nhân vật mà Henry fonda thủ vai kiên quyết đến vậy chỉ đơn giản ông không muốn 1 mạng người ra đi sau vài phút nghị án của họ. Chính bản thân ông cũng không chắc bị cáo “có tội” hay “vô tội” nữa. Có thể anh em hiệp sĩ ta chơi game nhiều nên mạng trong đó không thấm vào đâu vì là thế giới ảo nhưng đây là sự thật ta đang cầm số phận 1 con người bằng xương bằng thịt trong tay.
4
Giá trị của lý lẽ không xuất phát từ định kiến bản thân mà xuất phát khi ta có cái nhìn nhiều chiều, đặt bản thân mình vào hoàn cảnh khác biệt để soi xét.Một trong những đoạn đắt giá nhất của bộ phim hay có tác động mạnh nhất là cảnh bồi thẩm số 10 Ed Begly mỉa mai: “You know how these people lie. It’s born in them. They don’t know what the truth is. And let me tell you, they don’t need any real big reason to kill someone, either…” và làm cho 1 bồi thẩm khác không chịu nổi phải quay lưng và đi ra khỏi khu vực đó. Đến ngay cả những người có niềm tin mãnh liệt nhất là “bị cáo” có tội cũng không thể ngồi đó nghe và đồng tình với định kiến của Begly được. Và thế là mạch phim phát triển, dần dần có những suy luận lật đổ niềm tin “có tội” của 11 bồi thẩm còn lại. Các lời khai của nhân chứng bị nghi ngờ, các tình huống khác có thể xảy ra (ngay cả khi chỉ là 1 trong 1 vạn). Dần dần “lật kèo” và thể hiện đúng tinh thần “thà tha lầm tội phạm còn hơn giết lầm người vô tội” của thẩm phán và bồi thẩm. Và tôi cũng không thể bày tỏ sâu sắc hơn nữa cho các bạn về “reasonable doubt” so với câu nói của nhân vật mà Henry fonda thủ vai:
“Luôn rất khó khăn để không định kiến trong những chuyện như thế này. Và lúc nào thì sự định kiến cũng cản trở sự thật. Bản thân tôi cũng không biết sự thật là gì. Tôi cũng không tin rằng có ai đó biết rõ sự thật. Chín người (lúc này vẫn còn ba viên bồi thẩm khác nghĩ bị cáo có tội – TG) trong chúng tôi giờ đây có lẽ cảm thấy bị cáo là vô tội, nhưng thực ra chúng tôi cũng chỉ đang đánh cược với các khả năng thôi. Chúng tôi có thể sai. Có thể chúng tôi đang trả tự do cho một kẻ có tội, tôi không biết. Không ai có thể biết. Nhưng chúng tôi có một nghi ngờ hợp lý, và đó là điều rất đáng quý trong nền tư pháp này. Không một bồi thẩm đoàn nào được phép tuyên một người là có tội, trừ phi họ hoàn toàn chắc chắn”.
Cách quay phim của đạo diễn qua ống kính của mình rất đặc biệt, nó ảnh hưởng rất lớn trạng thái cảm xúc. Thường có 2 camera 1 trên có xu hướng chủ đạo và 1 camera dưới có xu hướng bị chi phối. Các diễn xuất và cảnh quay được thể hiện thấu đáo và làm chủ hoàn toàn với cách quay này. Đạo diễn rất ít dùng các cảnh quay cận cảnh, nhưng 1 khi dùng thì rất hiệu quả, điều này bạn để ý bồi thẩm số 9 Sweeney (hình như là ông già nhất), đầy đủ nhất, cắt phù hợp đến độ với các diễn biến quyết định và độc lập hơn.
Tạm kết
Trong cuộc sống phức tạp ngày nay, tội phạm, tội ác xảy ra ngày ngày như cơm bữa. Có nhiều lúc nội tâm ta lên tiếng nói ta rằng đó là tội phạm, đó là tội ác ghê tởm và rồi công lý phải được thực thi. Ta ghét những biện hộ sáo rỗng nhưng rồi ta quên mất rằng niềm tin của mình liệu có đủ để quyết định mạng sống, quyết định tương lai của cá nhân khác. Liệu ta có “quyền” làm vậy với “họ” và đặt ta vào hoàn cảnh bị suy xét, các chuẩn mực xét xử bất lợi xem ta nghĩ gì. Hay ta cứ mãi “thà giết lầm còn hơn bỏ sót”. Không ai muốn dính vào con đường lao lý nhưng chuyện không may xảy đến với ta thì ta nghĩ sao lúc này. Và nhắn nhủ rằng chúng ta tìm đến game như một thế giới khác biến những điều ta không làm được trong thế giới thực thành hiện thực nhưng không có nghĩa ta bỏ bê cuộc đời thực bên ngoài. Vậy nên hãy lưu tâm và có cái nhìn đúng, đừng thờ ơ với nhiều khía cạnh trong cuộc sống quanh ta. Cám ơn anh em hiệp sĩ mất thời gian đọc. Chúc các bạn vui vẻ với bộ phim và gặp thành công nhiều hơn trong game và cuộc sống
