Ở bài viết này chúng ta sẽ đến với những Civilization (Civ) cụ thể. Ở phiên bản hiện tại thì một số Civ tốt hơn hẳn các Civ còn lại, cụ thể là Hungary và Maori. Trong phiên bản cập nhật sắp tới thì cả hai Civ này sẽ bị chỉnh sửa để cân bằng hơn. Mỗi Civ có một trải nghiệm chơi khác nhau, và nếu là chơi đơn thì chúng ta hay chọn theo sở thích cá nhân. Nếu có phải so sánh thì sẽ là so sánh ở hạng mục chơi mạng, thời gian (số lượt) để hoàn thành trò chơi thấp nhất hay đơn giản dễ chơi với người mới bắt đầu. Những Civ nổi bật lên đó là:
Inca
Inca là lựa chọn phổ biến trong phần chơi mạng với các kĩ năng là Mit’a, Qhapaq Ñan, Terrace Farm, Warak’aq. Sức mạnh lớn nhất của Inca đến từ những ô Terrance Farm có sản lượng Food và Production rất cao ở đầu game. Chúng ta cùng nhìn bức ảnh thể hiện sản lượng đáng kinh ngạc của Inca sau đây.
Inca với địa hình xuất phát là Mountain Bias nên rất thuận lợi cho Campus và Holy Shire có thêm bonus. Ngoài ra Terrace Farm là một trong những Unique Improvement tốt nhất trong trò chơi,lại đến từ rất sớm nên có thể khẳng định Inca sẽ là một trong những quốc gia dẫn đầu về mọi mặt từ đầu game. Thỉnh thoảng núi lửa bồi thêm chút dung nham thì còn gì bằng. Tất cả những gì người chơi Inca cần biết chính là phát huy tôi đa khả năng của Terrace Farm cũng như các vị trí thiết lập thành phố. Hãy nhìn vào ví dụ dưới đây.
Cả hai vị trí trên đều xấu với Inca. Đúng là chúng ta có núi, có Hill… nhưng hai vị trí kể trên đều không thể xây Terrace Farm sớm được. Vị trí đầu tiên có thể là đẹp với đa số Civ khác, nhưng với Inca thì không. Vị trí thứ hai thì quá nhiều Jungle và chúng ta cần chặt hết đống rừng đó và Tech tương ứng, nên vẫn chưa phải là tốt nhất với Inca. Xét theo thang điểm thì hai vị trí này được 6 điểm. Vị trí sau đây sẽ được 8 điểm:
Ngay từ những Turn đầu tiên, chúng ta đã có hai Terrace Farm trong đó một Farm có sản lượng 6 Food 1 Production. Ngoài ra hướng núi thích hợp để phát triển, vị trí thành phố thứ hai là cửa biển, phần rìa đồng bằng ở phía dưới thích hợp cho một cuộc tấn công (xuống Civ ở phía dưới)…
Ở mức độ Deity, Inca là một trong số ít các Civ có thể bắt kịp AI ngay từ đầu midgame, với điều kiện là vị trí của những thành phố đầu tiên thuận lợi. Ngoài ra do địa hình núi nên Inca sẽ dễ dàng phòng thủ các đợt tấn công sớm của AI cũng như tránh tác hại của các trận lụt. Nếu may mắn có được Natural Wonder hay Tribe Village phù hợp thì chúng ta sẽ có cái gọi là “Inca porn”. Đó là một thuật ngữ ám chỉ những thành phố Inca “đẹp đến khó tin” mà dân chơi Civ hay kháo nhau. Hãy cùng nhìn một bức “Inca porn” khiến thiên hạ phải trầm trồ.
Bức ảnh trên là sự kết hợp giữa Petra và Tarrace Farm. Chúng ta có thể tìm được nhiều bức “Inca porn” là sự kết hợp của Tarrance Farm với Natural Wonder ở trên Civfanfic hay Reddit.
Wonder thật sự dành cho Inca là Machu Pichu: xây xong Machu Pichu là hoàn thành một nửa trò chơi! Governor thích hợp sẽ là Magnus (để spam Settler) và Liang (để xây dựng thành phố cạnh núi lửa, tránh thiệt hại khi núi lửa phun trào). Chuẩn bị xong xuôi hãy mang quân hỏi thăm AI, về cơ bản Inca chẳng ngán ai cả!
Warak’aq, đơn vị đặc biệt của Inca là một đơn vị kì lạ. Warak có khả năng bắn hai lần một lượt (đồng nghĩa với gấp đôi exp), tuy nhiên tầm bắn ngắn và được nâng cấp từ đơn vị dò đường. Trên lý thuyết thì đơn vị này rất mạnh nhưng trên trải nghiệm thực tế thì đơn vị rất phụ thuộc nhiều vào tình thế và khó lòng “spam” được. Đó là bởi vì đơn vị này dễ bị One-Shot bởi các đơn vị kị binh (mà AI lại rất thích kị binh), khó train từ đầu (đầu game không thể “spam” số lượng lớn lính dò đường hoặc mang lính dò đi đánh nhau kiếm exp…). Một lí do khác là Warak có tầm bắn là một nên chỉ mạnh khi đối đầu với quân bình thường chứ vây chiếm thành thì dễ…héo. Sử dụng Warak thế nào là một câu hỏi khó và thường phải người chơi nhiều kinh nghiệm mới sử dụng hiệu quả được đơn vị quân này.
Trong ảnh chúng ta thấy Inca không “spam” Warak khi đánh Trung Quốc mà lấy Archer + Meat Ball như bình thường.
Đối với một người chơi mới, Inca là lựa chọn tốt để bắt đầu. Đối với người muốn chinh phục Deity Huge Map hay chơi mạng, sẽ cần thêm chút thời gian để học cách Timing cũng như Warface trong trò chơi. Inca là Civ phụ thuộc địa hình và đối lập với một số Civ khác phụ thuộc vào Timing. Ví dụ như:
Hungary
“Hungary is broken as hell”, đó là câu ca thán cửa miệng của dân nghiền Civ đợt này. Tại sao Hungary lại “broken” vậy? Lí do nào khiến Hungary bị cấm khi chơi mạng? Đó là bởi vì kĩ năng Raven King quá bá ở phiên bản này. Các kĩ năng còn lại của Hungary đều tốt nhưng điều duy nhất khiến Hungary bị cấm chính là kĩ năng Raven King.
Kĩ năng Raven King cho phép bạn “mượn có trả phí” quân đội của các thành bang, nâng cấp sức mạnh và tốc độ, đồng thời tăng thêm độ cảm tình của các thành bang đó.
Thoạt nghe thì cũng không thấy gì nổi bật nhưng phải chơi tận tay nhìn tận mắt mới thấy sức mạnh của kĩ năng này. Giả sử có một/hai thành bang ở giữa Hungary và Civ liền kề, một người chơi Hungary sẽ “rush” nhanh Commercial District và Campus để chuẩn bị đủ tiền cũng như Tech tương ứng, lấy Amani là Governor đầu tiên và “gửi” sang lân bang. Kĩ năng Pearl of the Danube sẽ giúp xây Commercial District trong thời gian ngắn, và địa hình gần Geothermal Fissues sẽ giúp Campus có được bonus lớn. Chuẩn bị xong xuôi và chờ đúng thời điểm thì “mượn” quân của thành bang và kéo sang Civ bên cạnh. Quân lực của một đến hai thành bang lúc đầu là đủ để xâm chiếm Civ lân bang và Hungary chỉ cần chuẩn bị thêm xe phá tường hoặc xe tháp. Sau đó nếu muốn thì “tiện tay” thịt luôn thành bang đã cho chúng ta mượn quân. nhất cử lưỡng tiện – một tên trúng hai chim thế này người ta gọi là bug game.
Sức mạnh của Hungary đến từ các thành bang và ở đâu có thành bang thì ở đó có đổ máu. Do AI không tốt trong Warface và do bonus từ kĩ năng Raven King là quá lớn (thêm hai điểm di chuyển và năm sức tấn công, chưa kể nâng cấp miễn phí) nên chúng ta có thể nuốt từng phần của thế giới tương đối dễ dàng. Bằng cách luân phiên Amani chúng ta có thể dễ dàng trở thành liên minh với thành bang toàn thế giới. Hungary là ví dụ điển hình cho kĩ năng Timing và khả năng “đọc” map. Đối lập với Inca theo phong cách “đổ bê tông” thì người chơi Hungary có thể càn quét AI Deity theo một cách rất … khác
Hungary là bá chủ ở hạng mục chơi đơn. Điều duy nhất cần để ý là đôi khi bản đồ không cân bằng khiến cho không có thành bang nào ở gần, hoặc là thành bang ở gần đã bị AI láng giềng “thịt” mất. Lúc này thì chỉ còn cách mang Black Army đi mở mang bờ cõi như bình thường.
Chúng ta có thể xem đánh giá sơ bộ về các Civ ở bảng dưới, lưu ý rằng bảng mang tính tham khảo.
Cá nhân mình không đồng ý với nhiều phần của bản đánh giá, tuy vậy đây chỉ dựa trên một setting nhất định và hình thức chơi mạng, nên không phàn nàn nhiều. Điều thú vị ở Civ là mỗi người chơi có phong cách cũng cách nhìn nhận vấn đề khác nhau, đó cũng là điểm hay của dòng game chiến thuật.
Ở hạng mục chơi đơn, Culture Victory được đánh giá là dễ dàng nhất. Trong chơi mạng thì Science và Domination chiếm đa số. Chúng ta hãy đến với một Civ được đánh gia rất mạnh ở hạng mục chơi đơn nhưng là “trash” ở hạng mục chơi mạng, đó là Sweden. Sweden cũng là quốc gia đầu tiên mình thắng ở Deity Huge Map.
Sweden
Sweden cùng với Rusia là hai quốc gia rất mạnh trong Culture Victory. Nhưng theo hai cách trái ngược nhau. Rusia với Lavra sẽ chiếm hết GWAM (Great Writer – Artist – Musician) đầu game nhưng không có chỗ để trưng bày tác phẩm thì Sweden lại khá “thừa mứa” trong việc chỗ trưng bày, vấn đề duy nhất là có kiếm được GWAM hay không mà thôi?
Bức ảnh trên cho ta thấy Rusia quá thừa GWAM nhưng lại không có chỗ trưng bày. Chúng ta có thể sử dụng GWAM về sau, tuy nhiên như thế sẽ lãng phí +Culture cho mỗi tác phẩm trưng bày. Chơi Rusia hoặc Greek hay gặp trường hợp này, việc cân đối giữa GPP (Great People Point) và Slot (chỗ trưng bày) là bài toán mà các Culture Player phải giải.
Quay lại nhân vật chính của chúng ta, Sweden sẽ không phải lo về điều đó. Các kĩ năng của Sweden như Minerva of the North, Queen’s Bibliotheque, Open-Air Museum sẽ phát huy mạnh ở cuối trò chơi, và việc quan trọng nhất một người chơi Sweden cần làm là sống sót đến lúc đó.
Open – Air Museum sẽ khuyến khích người chơi trải rộng lãnh thổ để có đủ dạng địa hình (tối đa 6), trong khi Queen’s Bibliotheque cung cấp một lượng GPP tương đối ở đầu-giữa game. Tuy nhiên sức mạnh thật sự của Sweden đến từ khả năng Minerva of the North: khả năng Auto-theme dành cho các tác phẩm nghệ thuật. Ở cuối trò chơi, khi có số lượng nhiều các bảo tàng, nhà hát, rạp phát thanh… thì khả năng Auto-theme này cộng một lượng Culture và Tourist lớn. Chưa kể lúc này chúng ta có thể dễ dàng mua (hoặc trộm) các tác phẩm nghệ thuật của AI, củng cố vào Culture Victory của Sweden.
Người chơi Sweden sẽ cố gắng để xây Queen’s Bibliotheque càng sớm càng tốt để lấy GPP, cố gắng sống sót ở thời điểm đầu game và mở rộng ở giữa game với Carolean. Cá nhân mình thấy rằng không cần xây Theatre District sớm (hoặc xây tràn lan) bởi vì giữa game cần tập trung vào Production và Gold, ngoài ra chiến tranh luôn là khoản đầu tư có lãi nhất. Sweden có Carolean, đơn vị quân thích hợp để “mass” và “push” những đợt lớn ở giữa game, nên mình hầu như ưu tiên Campus/Commercial/Encampment ở đầu game để có thể “push” với combo Carolean + Great General ở giữa game. Việc đầu tư vào Theatre hay GWAM sớm ở đầu game tỏ ra không hiệu qua so với AI. Không cạnh tranh được thì mang quân đến cướp thôi, nghệ thuật nên là của chung!
Để chơi tốt Sweden và dành Culture Victory, người chơi cần hiểu rõ cơ chế trò chơi (Culture Victory là dạng chiến thắng cần “hiểu” trò chơi nhất) và cách timing. Sweden có Carolean là một trong những đơn vị bộ binh tốt nhất và người chơi nên tận dụng điều đó để kiếm thêm vài (chục) thành phố cho riêng mình. Bằng cách stack Great General rồi đổi liên tục, các đơn vị Carolean có thể hưởng lợi thế +1 Di chuyển và phát huy tối đa sức mạnh của mình.
Culture Victory có thể là chiến thắng nhanh nhất hoặc chậm nhất tùy thuộc vào … hên xui. Giả sử trong trò chơi có Greek hoặc Rusia ở góc bên kia bản đồ có sản lượng Culture bá đạo thì tốt nhất nên thay đổi kế hoạch, “spam” Carolean đi bình định thế giới cho nhanh.
Trong bản mở rộng Gathering Storm có nhiều Civ nhận được những ý kiến trái chiều, đơn cử như Maori hay Mali. Chơi Maori giống như đi dò lô tô vậy, trong 10 đến 20 lượt đầu tiên là có thể biết được mình thắng hay thua (kể cả cấp Deity), trong khi chơi Mali thì sự thắng thua lại phụ thuộc vào “hàng xóm láng giềng”. Mali là tiêu biểu cho hai thái cực: Hoặc là quái thú ở cuối game hoặc sẽ “ngỏm” trong 50 lượt đầu tiên. Chúng ta sẽ tìm hiểu thêm một chút về Mali để biết vì sao lại như vậy.
Mali
Bốn kĩ năng của Mali đó là Songs of the Jeli, Sahel Merchants, Suguba, Mandekalu Cavalry. Có thể thấy Mali là quốc gia tập trung vào Gold, với khả năng “hack” Gold và Trade Route tương đối bá đạo. Một lợi thế của Mali đó là địa hình xuất phát sa mạc, điều này làm cho Mali sẽ có lợi thế xây dựng hai Wonder rất mạnh đó là Pyramid và Petra. Tuy nhiên thách thức với Mali cũng không nhỏ khi địa hình sa mạc rất khó để “căn” Settler đầu game cũng như tăng dân số tương đối chậm. Ngoài ra do địa hình sa mạc thường nằm giữa bản đồ nên Mali cũng dễ bị các quốc gia hàng xóm nhòm ngó. Với độ khó từ 6 trở xuống thì Mali xứng đáng là một trong những Civ mạnh nhất, dễ chơi dễ trúng thưởng, tuy nhiên ở cấp độ 7-8 hoặc các setup khó thì việc sống đến turn 50 là cả vấn đề.
Vị trí xuất phát của Mali tương đối nghèo nàn về lương thực nên người chơi sẽ bị “tắc”, tốt nhất hãy “restart” đến khi nào vị trí thủ đô có ít nhất một đến hai Food Plain hoặc những tài nguyên thiên về lương thực. Địa hình nửa sa mạc nửa bình địa (như trong hình) là tốt nhất cho Mali, tuy nhiên đến tầm thành phố thứ hai hoặc ba (khi có thể xây Petra) thì có thể setup hoàn toàn ở giữa xa mạc. Mali có thể tạo ra các “Petra Porn” như hình dưới.
Riêng thành phố này vào cuối game đã tạo ra gần 700 gold một lượt, đó là lí do vì sao Mali cuối game cực kì mạnh với khả năng mua cả thế giới.
Với Pantheon Desert Folklore và khả năng đặc biệt Songs of the Jeli, Mali cũng rất mạnh trong sản lượng Faith và Religious Victory.
Chúng ta có thể thấy ở lượt 100 thì sản lượng Faith của Mali đạt gần 200, vượt trội so với phần còn lại.
Tóm lại chúng ta có thể thấy Mali là một biến thể khác của Germany (thay Gold bằng Production) và có lối chơi chậm và phụ thuộc địa hình hơn một chút. Một người chơi Mali tốt là người chọn đúng giữa việc tiếp tục lập thành phố mới hay xây dựng quân đội để bảo vệ bản thân. Rủi ro cao thì thành công lớn, âu việc này cũng đòi hỏi nhiều kinh nghiệm.
