Một trong những điều hay ho của series Civilization (Civ) là các World Wonder (kì quan thế giới). Đó là các kì quan có thật trên thế giới như đền Parthenon, vườn treo Babylon, Vạn Lý Trường Thành, tháp Big Ben… Trong Civ, mỗi kì quan chỉ xuất hiện một lần, và nền văn minh nào xây dựng được sớm nhất sẽ sở hữu. Vô hình chung điều này tạo ra một nét độc đáo của series Civ đó là Wonder War, tạm dịch là cuộc chiến cạnh tranh những World Wonder “hot”. Mỗi World Wonder sẽ có những bonus đặc biệt và hướng tới những chiến thắng khác nhau, và vì thế khi nhiều quốc gia chung một mục tiêu thì việc cạnh tranh (hoặc đôi khi, chiến tranh) World Wonder là không thể tránh khỏi.
Ví dụ trong Civ 5, bạn thích thống trị thế giới bằng súng đạn, thích sử dụng lực lượng tăng – thiết giáp, tin vào thể chế Quân chủ (trong game: Order ideology)… thì rõ ràng bạn không thể bỏ qua World Wonder Kremlin. Kremlin “+ 50% Production when constructing armor unit and 1 Free Social Policy”, quá phù hợp với bạn rồi. Hoặc bạn tin vào thể chế Tự do (Freedom ideology) thì đã có World Wonder The Statue of Liberty. Tượng nữ thần tự do này sẽ “+ 1 Production from Specialists in every city”, một bonus quá khủng cho những ai thích “bo nhà” phát triển khoa học hoặc xã hội.
Bài viết này sẽ phân tích một vài World Wonder trong Civ 5 theo độ quan trọng (đánh giá chủ quan của mình) rồi từ đó “đá” qua lịch sử một chút. Có tận 25 World Wonder nên việc viết đầy đủ về tất cả là… rất tốn cơm, vì thế chỉ xin điểm mặt 5-7 World Wonder nổi bật.
Các thời kì trong trò chơi xin được để nguyên gốc tiếng anh.
Ancient Era
Các World Wonder thời kì này: Great Library, Mausoleum of Halicarnassus, Pyramids, Statue of Zeus, Stonehenge, Temple of Artemis.
World Wonder đáng chú ý: Temple of Artemis
“+10% Growth in all cities” nghe không ấn tượng lắm, “+15% Production of Range Unit” “+1 GPP to Great Engineer” nghe cũng được, tuy nhiên chỉ là cái “Nice to have” chứ không phải “Must have”. Vậy điều gì làm nên sức mạnh của Đền Artemis?
Đó là vì đền Artemis còn có 1 tính năng ẩn, đó là “+10% Food in all cities”. Đó là một con số ấn tượng nếu bạn nào nghiên cứu cơ chế trò chơi. Giả sử bạn có 10 thành phố với tổng là 100 dân. 100 dân này ăn hết 200 Food. Để phát triển ổn định bạn cần thu hoạch được 250 Food. Với đền Artemis bạn sẽ thu về 275 Food. 25 Food này rất có giá nếu bạn phát triển ở những nơi “không được màu mỡ” cho lắm. Cộng với 10% Growth thì đây là World Wonder “ngàn vàng” để xây dựng. May mắn là AI có vẻ không thích đền Artemis cho lắm, điều này dẫn đến khả năng xây được thành công tương đối cao, kể cả trong các game có độ khó 6, 7, 8.
Về lịch sử, đền Artemis là đền thờ nữ thần săn bắn Artemis trong thần thoại Hy Lạp, được xây dựng lần đầu tiên vào năm 550 TCN tại thành phố Ephesus, Thổ Nhĩ Kỳ. Chiến tranh và thời gian đã phá đi hủy lại ngôi đền nhiều lần, dẫn đến việc ngày nay đền chỉ còn cái cái móng và vài cột trụ.
Đền có kích thước 55 x 110m (rất to ở thời điểm đó) và được xây hoàn toàn bằng đá cẩm thạch – nhiều cột nguyên khối (nghĩa là rất đẹp và kì công ở thời điểm đó), điều này giúp đền Artemis được vinh danh là 1 trong 7 kì quan thời cổ đại.
Ngẫm đến việc nó được xây cách đây 2500 năm rồi liên tưởng đến cái Chùa Một Cột nhà mình, rõ là chán!
Classical Era
Các World Wonder thời kì này: Colossus, Great Lighthouse, Great Wall, Hanging Gardens, Oracle, Parthenon, Petra, Terracotta Army.
Ở thời kì này, các World Wonder bắt đầu có sự phân hóa. Đại để mỗi quốc gia sẽ có đường lối phát triển riêng của mình và từ đó tập trung vào những World Wonder riêng biệt. Ví dụ như nằm cạnh biển/đại dương mà hướng tới Domination Victory thì Great Lighthouse là lựa chọn tốt, nằm cạnh biển/đại dương mà muốn hòa bình phát triển thì nên ưu tiên Colossus, nằm trên sa mạc thì phải cố sống cố chết xây được Petra… Cá nhân mình thì cho rằng 2 World Wonder sau nổi trội hơn một chút so với tất cả: Oracle và Hanging Garden.
The Oracle: “1 free Social Policy”. Free Social Policy thì rất tốt, nhưng cái làm cho Oracle đặc biệt là thời điểm xuất hiện, khoảng turn 80~120. Đây là thời điểm chúng ta cố gắng hoàn thiện Social Tree đầu tiên để lấy bonus, và vì thế Oracle xuất hiện đúng lúc sẽ là một “buff” đáng kể. Về sau có nhiều World Wonder cũng cho 1 free Social Policy nhưng không quan trọng bằng. Hãy tập trung xây Oracle ngay nếu bạn cần hoàn thiện Social Tree đầu tiên để lấy bonus và unlock sang Social thứ 2.
Về lịch sử, Oracle là tên chung của những đền-tiên-tri, thường được hiểu là nơi con người “lắng nghe” lời dạy từ thần linh. Oracle thường được xây trên núi cao (núi càng cao thì càng gần trời, nghe càng rõ, chắc vậy) và thường thờ những vị thần nhất định. Oracle nổi tiếng nhất là Oracle thờ thần Apollo thuộc vùng Delphi, Hy Lạp. Delphi từng là trung tâm tôn giáo của Hy Lạp cổ đại. Tại đây có một quảng trường tròn xây bằng đá với những di tích của thánh đường lớn để thờ phụng thần Apollo và “lắng nghe” những lời sấm truyền từ các nhà tiên tri. Ở khi di tích Delphi có một tòa nhà tròn bằng cẩm thạch (nguyên mẫu hình ảnh artwork ở trên) được xây dựng từ thế kỉ thứ 4 TCN.
Một số hình ảnh khu di tích Delphi:
Hanging Gardens thì sao?
“+6 Food” ở thời điểm đầu game là cực kì quan trọng. Không như đền Artemis “+10% Food” chỉ thật sự mạnh ở thời điểm giữa và cuối game, Hanging Gardens sẽ cộng trực tiếp 6 Food và tăng tốc đáng kể sự phát triển của một thành phố. Thường mình sẽ xây Hanging Gardens ở các thành phố thứ 2, thứ 3; nơi có vị trí chiến lược (nhiều tài nguyên quý, gần núi, cửa ngỏ sa mạc…) nhưng lại không “dồi dào” về lương thực. Mình sẽ chuyển thành phố đó về “Production mode” và tập trung vào Production cho đến khi xây xong Hanging Gardens mới quay lại phát triển bình thường.
Trong lịch sử, vườn treo Babylon là món quà của vua Nebuchadnezzar xây tặng vợ mình là Amysitis – vốn là công chúa của một vương quốc với núi non hùng vĩ và cây cối xanh tươi. Nebuchadnezzar quyết tâm tái hiện lại cảnh xanh tươi hùng vĩ ấy và công trình hoàn thành vào khoảng năm 600 TCN. Gọi là “vườn treo” nhưng cơ bản giống như ban công của các tòa nhà hiện đại ngày nay: phần ngoài cùng của tòa nhà được đổ đất để trồng cây, và càng xây cao lên thì phần chính điện càng thu hẹp vào bên trong.
Về cơ bản thì tòa nhà này đạt giải “thân thiện với môi trường”. Ngoài ra thời điểm tòa nhà ra đời là cách đây 2600 năm, kĩ thuật xây dựng lúc đó chỉ gồm bùn trát và đá vôi mà xây được một tòa nhà nhiều tầng như này thì cũng thật đáng nể!
Có nhiều lời đồn đại về vườn treo Babylon. Mặc dù sử sách Hy Lạp, La Mã ghi chép rõ ràng về vườn treo nhưng các văn tự cổ tìm được của vương quốc Babylon lại không hề đề cập đến vườn treo này. Vườn treo Babylon được cho là nằm gần sông Euphrates, và gần đây người ta mới phát hiện một nền móng cổ được nghi là của vườn treo Babylon. Tiếc rằng đất nước Irac ngày nay bị tàn phá nhiều trong các cuộc chiến tranh nên các dấu tích cổ xưa hầu hết không còn nguyên vẹn!
Medieval Era
Các World Wonder thời kì này: Alhambra, Angkor Wat, Borobudur, Chichen Itza, Great Mosque of Djenne, Hagia Sophia, Machu Picchu, Notre Dame.
Thời điểm này là thời điểm của Tôn giáo (Thần giáo) với sự ra đời của Theology Tech. Nếu đất nước của bạn phát triển được tôn giáo riêng thì nên ưu tiên một (hoặc một vài) World Wonder thời kì này. Borobudur, Djenne hay Hagia Sophia đều có những điểm hay riêng và phù hợp với một vài tôn giáo nhất định. Cá nhân mình thích Hagia Sophia do tính “đa năng” của nó.
Hagia Sophia là một thánh đường theo kiến trúc Hy Lạp cổ, được xây dựng từ năm 532 đến 537, là nơi thờ phụng dòng Kito giáo phương Đông. Theo ý hiểu của mình là cùng với sự phân chia giữa Tây La Mã (Rome) và Đông La Mã (Byzantine) thì tôn giáo cũng bị phân đôi: giữa 2 dòng tôn giáo dần có sự khác biệt. Hagia Sophia là một trong những thánh đường lớn nhất (và đẹp nhất) lịch sử cận đại. Về sau Byzantine thất thủ vào tay người Hồi, Hagia Sophia trở thành thánh đường Hồi Giáo (Mosque). Hiện nay Hagia Sophia là một trong những địa điểm thu hút du khách hàng đầu khi đến Istanbul.
Cảm giác ngồi trong thánh điện suy ngẫm về nhân tình thế thái mới đã làm sao. Chứ ngồi vỉa hè uống trà đá ngắm mông đùi thiên hạ thì sao nghĩ được cái gì cao quá đầu người!
Nói đến Hagia thì cũng phải nhắc đến Borobudur.
Borodudur là một ngôi đền Phật giáo được xây dựng vào thế kỉ thứ 9 ở Indonesia, đây là một trong những ngôi đền và di tích phật giáo lớn nhất thế giới. Borodudur có một lịch sử huy hoàng cho đến khi Indonesia cải quốc giáo sang Hồi giáo. Từ đó Borodudur bị bỏ quên và chỉ được để ý lại vào những năm 1800. Hiện nay Borodudur đã được trùng tu lại và trở thành điểm hành hương cho các tín đồ phật giáo cũng như là một trong những điểm du lịch nổi tiếng nhất của Indonesia.
Trong thời kì này còn có một World Wonder đáng chú ý, đặc biệt là những người chơi hướng đến Domination Victory và thích giải quyết mọi thứ bằng vũ lực như mình, đó là Alhambra.
Alhambra cùng với Brandenburg Gate sẽ giúp thành phố tạo ra những đội quân thiện chiến nhất. Alhambra cùng với Brandenburg Gate, Barracks, Armory, Military Academy, tất cả trong một “Production City”, đó là “Dream City” cho những người thích máu me bạo lực. Các đạo quân sẽ ngay lực tức lên lv 4 Promotion và có khả năng lấy được “Blizt” Promotion. Cùng với Kremlin thì bạn chỉ việc “đẻ” tank-pháo như ruồi và san phẳng thế giới.
Về lịch sử, lâu đài Alhambra được xây dựng vào thế kỉ 13 và thuộc về Tây Ban Nha hiện nay. Khá đặc biệt là lâu đài này đậm nét kiến trúc hồi giáo, do trong thời gian xây dựng thì văn hóa hồi giáo có ảnh hưởng mạnh đến khu vực này. Trong Civ 5 thì Alhambra trông khá “thú dữ” mà ngoài đời thì nhìn có vẻ hiền lành, trông giống pháo đài để vua chúa ăn chơi hơn là pháo đài để đánh nhau.
Renaissance Era
Các World Wonder thời kì này: Forbidden Palace, Globe Theatre, Himeji Castle, Leaning Tower of Pisa, Porcelain Tower, Red Fort, Sistine Chapel, Taj Mahal, Uffizi.
Nếu hướng tới Diplomatic Victory thì không thể bỏ qua Forbidden Palace, hướng tới Cultural Victory thì Sistine Chapel, Uffizi cực kì quan trọng. Porcelain Tower quan trọng đối với Science Victory. Còn nếu chưa biết mình chiến thắng kiểu gì (điều này rất thường xảy ra với trò chơi độ khó cao) thì Leaning Tower of Pisa là một lựa chọn sáng suốt.
“+25% generation of Great People in all cities” là một bonus không tồi, nhưng cái quan trọng là khả năng lựa chọn một Great Person theo tình huống. Ở tình huống tệ nhất (và cũng thường gặp nhất) là lấy Great Engineer rồi “rush build” World Wonder tiếp theo. Nhiều Player nổi tiếng cũng hay rush Leaning Tower of Pisa để lấy Great Scientist rồi xây Academy. Trong cấp độ Deity thường ở thời điểm xây xong Leaning Tower of Pisa rồi đặt Academy thứ 2 (hoặc 3!) là lúc chúng ta dần bắt kịp AI về Science, sau đó là bắt đầu out Tech AI. Sống đến đây, rush được Pisa là hoàn thành 1 nửa độ khó của trò chơi cấp Deity!
Trong lịch sử thì tháp nghiêng Pisa là địa điểm du lịch nổi tiếng ở Ý. Tháp nằm ở thành phố Pisa (miền trung nước Ý) và được khởi xây năm 1173. Tương truyền rằng càng xây thì tháp càng nghiêng, và những nỗ lực dựng thẳng tháp lại chỉ làm cho tháp thêm lún xuống đất và vững chắc hơn. Tòa tháp hiện nay nặng 14000 tấn và nghiêng 1 góc là 3,97 độ. Tòa tháp Pisa là nơi ghi dấu ấn nhiều câu chuyện về khoa học thời phục hưng.
Một kì quan khác của nước Ý cũng rất đáng chú ý là Uffizi.
“Contain 3 slot for Great Works of Art” là thứ mà bất kì Cultural Player nào cũng thèm muốn. Trong các game của mình thì thời kì này AI rất yêu thích Uffizi, Himeji Castle và Globe Theather. Chưa kể Tech cần để mở Uffizi là Architecture, cũng là Tech cần thiết để mở Porcelain Tower – một World Wonder cũng tương đối bá đạo mà AI có vẻ… không thích. Thành ra những người chơi nhiều kinh nghiệm thường sẽ rush Porcelain Tower trước và nếu hướng tới Cultural Victory thì mới mở thêm Uffizi. Combo cơ bản: Architecture ⇒ Porclelain Tower ⇒ Printing Press ⇒ Leaning Tower of Pisa ⇒ Pick “Great Engineer” ⇒ Rush Build Uffizi (hoặc Taj Mahal).
Thường thì giai đoạn này chúng ta đã gặp (scout) gần đủ map rồi nên việc xác định rõ ràng giữa Diplomatic Victory – Cultural Victory – Science Victory là cần thiết để tập trung vào những World Wonder quan trọng. Forbidden Palace chẳng hạn, nếu không có Forbidden Palace (Tử Cấm Thành) thì một Diplomatic Victory có thể kéo dài thêm vài chục turn không mong muốn.
Quay lại với Uffizi, trong lịch sử Uffizi là một trong những bảo tàng nghệ thuật nổi tiếng nằm ở trung tâm Firenze, vùng Tuscany nước Ý. Đây là một trong những bảo tàng quan trọng nhất của Ý, cũng là một trong những bảo tàng đầu tiên trên thế giới. Lần đầu tiên các tác phẩm nghệ thuật được mang ra trưng bày cho công chúng thưởng thức, đưa nghệ thuật đến các tầng lớp bình dân. Uffizi từng quy tụ những bộ sưu tập vô giá, đặc biệt là các tác phẩm đến từ nước Ý nói riêng hay các tác phẩm thời kì Phục hưng nói chung.
Da Vinci và Michelangelo đã từng trưng bày tác phẩm của mình ở đây. Số lượng đồ sộ các tác phẩm nghệ thuật (hơn 100000 tác phẩm) sẽ làm mọi người ngạc nhiên về quy mô và tầm vóc lịch sử của Uffizi.
Nói đến Michelangelo thì tiện thể cũng phải nói luôn đến Sistine Chapel – Nhà nguyện Sistine. Riêng thời kì này nước Ý đóng góp hẳn 3 World Wonder, thế mới biết nước Ý là cái nôi của thời kì phục hưng.
Nhà nguyện Sistine (hay Sistina) là nhà nguyện nổi tiếng nhất trong khu vực Vatican, là nơi dùng tổ chức các Mật nghị Hồng y – nghi lễ để bầu giáo hoàng mới. Nếu ai đã đọc “Thiên thần và ác quỷ” của Dan Brown hẳn biết đến nhà nguyện này. Nhà nguyện được xây dựng cách đây hơn 500 năm. Trong thời gian này các nghệ sĩ hàng đầu của thời kì Phục hưng như Botticelli, Perugino, Bernini, Michelangelo… đã đích thân thiết kế và trang trí cho Sistine. Trong hình chúng ta có thể thấy bức tranh Creazione di Adamo nổi tiếng của Michelangelo, mô tả cảnh Chúa tạo ra con người đầu tiên – một người đàn ông. Michelangelo đã vẽ toàn bộ trần nhà nguyện trong 4 năm, 1508 đến 1512. Một vài tác phẩm khác của ông trên trần nhà nguyện Sistine như là Giudizio Universale, La Pietà…
Industrial Era
Các World Wonder thời kì này: Big Ben, Brandenburg Gate, Louvre.
World Wonder đáng chú ý: Brandenburg Gate và Lourve.
Brandenburg Gate gần như là “must have” đối với các Domination Player. Nếu may mắn có thêm Alhambra thì các đơn vị quân từ thành phố xây Brandenburg sẽ lên hẳn promotion 4. Bộ binh lúc này có thể lấy Drill 3 (+15% x 3 Combat Strength when fighting in ROUGH terrain) + March (Unit will Heal Every Turn, even if it performs an action) hoặc Cover 2 (+25% Defense against all Ranged Attacks) + March. Nếu thích cơ giới thì có thể nâng Blitz (1 additional attack per turn) và Repair (Unit will Heal Every Turn, even if it performs an action).
Nói chung, cá nhân mình mà xây được Brandenburg Gate + Alhambra thì thế giới “xác định”. AI Deity cũng không cản được.
Trong lịch sử, Cổng Brandenburg là cổng thành phố trước đây và là một trong những biểu tượng chính của thành phố Berlin, Đức. Điều ngạc nhiên là Vua Friedrich Wilhelm II đã ra lệnh xây cổng như một biểu tượng của hòa bình. Việc xây dựng kéo dài từ năm 1788 đến năm 1791 mới hoàn thành.
Một World Wonder khác là Lourve.
Lourve cho chúng ta “free Great Artist and contains 4 slots for Great Works of Art which provide +4 theming bonus, if you fill the slots with 2 Great Works of Art and 2 Artifacts from different civilizations and different eras”. Với 4 slot Great Works of Art có theming bonus, Lourve trở thành một World Wonder “must have” của các Cultural Player. Với Aesthetics Socity thì Lourve cho chúng ta 8 bonus tourist ngay từ thời kì này. Nói chung là bá, mình tuy không hay hướng tới Cultural Victory nhưng cũng thích xây Lourve (nếu mở Exploration) để lấy Great Artist kích hoạt Golden Time. Thời kì này thì Gold rất quan trọng (tip của mình: lấy Gold mua Factory để kích hoạt Ideology thật sớm) nên free Great Artist cũng là lựa chọn không tồi.
Nhân tiện nói về các Trick – Tip: thường thì các building quan trọng như University, Factory… chúng ta sẽ bỏ Gold ra mua. Library ⇒ Nation College ⇒ University ⇒ Oxford là combo không được delay một giây phút nào. Factory dùng để kích hoạt sớm Ideology lấy bonus tenets…
Về lịch sử thì viện bảo tàng Louvre là một viện bảo tàng nghệ thuật và lịch sử nằm tại thành phố Paris, nước Pháp. Lourve nằm ở trung tâm thành phố và bên bờ sông Seine, nơi đây đầu tiên vốn là một pháo đài được vua Philippe Auguste cho xây dựng vào năm 1190. Cuối thế kỷ 14, Viện bảo tàng Louvre trở thành cung điện hoàng gia và sau đó tiếp tục được mở rộng qua các triều đại. Từ năm 1672, khi triều đình Pháp chuyển về lâu đài Versailles, bộ sưu tập hoàng gia được lưu trữ tại Louvre. Thời kỳ Cách mạng Pháp, cung điện trở thành bảo tàng, mở cửa vào ngày 10 tháng 8 năm 1793.
Những hiện vật ban đầu của Louvre chủ yếu từ bộ sưu tập hoàng gia và tài sản của giáo hội bị tịch thu trong thời kỳ cách mạng. Dưới thời Napoleon đệ nhất, nhiều tác phẩm nghệ thuật và hiện vật khảo cổ giá trị được chuyển về Louvre. Nhưng sau thất bại của quân đội Pháp trước quân liên minh, phần lớn các hiện vật này đã trở về với những quốc gia chủ nhân cũ.
Ngày nay, Louvre là một trong những viện bảo tàng nổi tiếng nhất thế giới, nơi trưng bày các hiện vật về những nền văn minh cổ, nghệ thuật Hồi giáo và nghệ thuật châu Âu từ thế kỷ XIII cho tới giữa thế kỷ XIX. Louvre hiện trưng bày 35.000 trên tổng số 380.000 hiện vật. Trong bộ sưu tập của bảo tàng Louvre hiện nay có những tác phẩm nổi tiếng bậc nhất của lịch sử nghệ thuật, ví dụ như Tượng thần Vệ Nữ, Tượng thần chiến thắng Samothrace, Mona Lisa, Nữ thần Tự do dẫn dắt nhân dân, cùng các hiện vật giá trị về những nền văn minh cổ, như phiến đá ghi bộ luật Hammurabi, tấm bia Mesha.
Mấy bức tượng đẹp thật, hơn hẳn tượng nghìn tỷ ở đâu đó!
Modern Era
Những World Wonder thời kì này: Broadway, Eiffel Tower, Kremlin, Neuschwanstein, Prora, Statue of Liberty, Cristo Redentor.
Ở thời kì này có những World Wonder theo Ideology. Ví dụ như Prora dành cho Autocracy (Chuyên chế – Độc tài – Quân chủ), Kremlin dành cho Order (Cảm giác giống chủ nghĩa Cộng sản, thế giới đại đồng!!!), Statue of Liberty dành cho Freedom (Tư bản/Tự do: tiền và nghệ thuật là vĩnh cửu, tất cả những thứ còn lại là một dạng của chờ đợi).
Eiffel Tower và Broadway rõ ràng dành cho Cultural Victory, trong đó Eiffel được đánh giá cao hơn. Lí do bởi vì bonus chính của Broadway là tạo Great Work of Music. Ở thời kì này thì Great Music thường cho “đi tour” để dứt điểm nốt những nước chưa khuất phục về mặt văn hóa, ít ai dùng Great Music để tạo Great Work of Music. Eiffel bonus trực tiếp vào Tourist, một bonus “dễ ăn” và “dễ chịu” hơn rất nhiều.
Nếu ai theo đường lối quân sự thì hẳn thời điểm này đang đánh nhau rất quyết liệt. Ideology của phe “súng đạn” thường là Autocracy, các bonus toàn để đánh nhau. Prora sẽ giải quyết vấn đề Happiness của toàn đế chế (vốn là cái khó nhất khi theo đuổi Domination Victory). Prora + Neuschwanstein = Too much Happiness = Problem Solved cho Autocracy.
Nhìn vào tenets của Autocracy đã thấy mạnh mẽ rồi.
Quay lại với Prora. Đây là artwork của Prora.
Trong lịch sử, Prora là một quần thể nghỉ mát khổng lồ được xây dựng bởi nước Đức Quốc xã trên đảo Rügen, Đức. Đây là nơi nghỉ dưỡng của tầng lớp bình dân nước Đức trong những năm 1936-1939. Sức chứa của quần thể này có thể lên đến hơn 20000 du khách cùng lúc, với hệ thống nhà hàng, rạp chiếu phim, khu mua sắm cùng nhiều tiện ích khác. Đây được coi là một trong những nơi giải trí liên hợp đầu tiên trên thế giới. Sau chiến tranh thế giới thứ 2, Prora đã bị phá hủy nhiều phần và vì một lí do nào đó (gợi nhớ quá khứ???) Prora không được khôi phục lại nguyên hiện trạng.
Nếu là một Domination Player thì chúng ta cũng không thể bỏ qua Neuschwanstein. Mình thường xây Neuschwanstein trước Prora bởi vì AI máy ít khi chọn Autocracy. Chính điều này làm cho Prora ít bị cạnh tranh bằng Neuschwanstein. Xây Neusch trước rồi mới quay lại xây Prora.
Cũng không có gì nhiều để nói về Neusch. Giải quyết vấn đề Happiness và phần nào vấn đề Gold, 2 vấn đề vốn là vấn đề đau đầu nhất với dân Domination Victory. Trong lịch sử, lâu đài Neuschwanstein là một lâu đài nằm trong địa phận của làng Schwangau gần Füssen miền nam nước Đức do Vua Ludwig II xây dựng. Lâu đài này là lâu đài nổi tiếng nhất trong số các lâu đài của Ludwig II và là một trong những điểm du lịch nổi tiếng nhất của Đức. Lâu đài còn được các doanh nghiệp lữ hành gọi là “Lâu đài trong truyện cổ tích”. Lâu đài được sử dụng làm hình mẫu cho lâu đài của nàng công chúa “ngủ đông” trong công viên Walt Disney. Neusch là biểu tượng cho kiến trúc tân lãng mạng và phong cách hiệp sĩ Đức. Được coi là lâu đài “Đức nhất” trong số vô vàn lâu đài của Châu Âu, Neusch là niềm tự hào của người Đức trong giới hâm mộ lâu đài thế giới.
Mình sẽ xây lâu đài để tự ở, không cần công chúa. Mơ mộng là vậy!
Atomic + Infomation Era
Các World Wonder thời kì này: Great Firewall, Pentagon, Sydney Opera House, CN Tower, Hubble Space Telescope, International Space Station.
Mình gộp chung 2 thời kì này bởi vì phần lớn trò chơi đã kết thúc ở thời kì trước rồi. “Lê la” đến thời kì này là hơi muộn và thường các World Wonder thời kì này không còn nhiều ý nghĩa như các World Wonder thời kì trước. Giờ đây nếu chơi Multiplayer thì các World Wonder như là mảnh ghép hoàn thiện chiến thuật và vì thế giá trị cạnh tranh thường không cao (trừ khi “ks” World Wonder của nhau để tránh đối phương có được nó).
Hãy ngắm qua một số World Wonder như Great Firewall, Hubble Space Telescope và International Space Station.
Một World Wonder “trên mặt đất” mà ít người biết đến (Lầu Năm Góc hay nhà hát Sydney thì quá nổi tiếng) là CN Tower. Tháp CN là một ngọn tháp nổi tiếng thế giới của thành phố Toronto, tỉnh Ontario, Canada. Trong khoảng thời gian từ năm 1975 đến năm 2007, đây là tòa tháp cao nhất thế giới nằm trên đất liền (một tòa tháp ở Dubal đã lấy vị trí này từ năm 2007). Công trình được xem như biểu tượng của thành phố Toronto nói riêng và một trong những biểu tượng của Canada nói chung. Tháp CN xuất hiện trong danh sách 7 kì quan của thế giới hiện đại.
Thứ tự ưu tiên theo thời gian (đánh giá cá nhân từ mình) của các World Wonder đối với từng loại chiến thắng trong Civ 5 như sau:
- Domination: Temple of Artemis ⇒ Hanging Gardens ⇒ Alhambra ⇒ Notre Damme ⇒ Porcelain Tower ⇒ Brandenburg Gate ⇒ Prora ⇒ Neushwantstein.
- Science: Temple of Artemis ⇒ Hanging Gardens ⇒ Oracle ⇒ Leaning Tower of Pisa ⇒ (Rush GE build) ⇒ Porcelain Tower ⇒ Red Fort ⇒ Statue of Liberty ⇒ Hubble Space Telescope ⇒ International Space Station.
- Diplomacy: Temple of Artemis ⇒ Hanging Gardens (Colossus) ⇒ The Forbidden Palace ⇒ Porcelain Tower ⇒ Big Ben ⇒ Kremlin/ Statue of Liberty.
- Culture: Temple of Artemis ⇒ Hanging Gardens ⇒ Mausoleum of Halicarnassus ⇒ Parthenon ⇒ Alhambra ⇒ Leaning Tower of Pisa ⇒ (Rush GE build) ⇒ Sistine Chapel ⇒ Uffizi ⇒ Lourve ⇒ Eiffel Tower ⇒ Broadway ⇒ Sydney Opera House ⇒ CN Tower.
Một số Wonder như Stonehenge, Pyramids, Petra, Colossus, Great Wall, Machu Picchu… có thể rất mạnh tùy từng nước và từng địa điểm. Một sai sót của những người mới chơi là không đánh giá đủ độ quan trọng của nhưng bonus đầu game mà hay bị thu hút vào những bonus “hoàng tráng” cuối game. Hãy nhớ rằng 1 bonus vào đầu game có giá trị bằng 10 bonus vào cuối game. Chúng ta xây dựng 1 đế chế vài nghìn năm nên những bonus “bé xíu” ở thời điểm tiền sử có thể tạo nên những thay đổi kì tích ở thời hiện đại, đừng tham “chỉ số đẹp” rồi chìm lặn trong vũng lầy của “3k player”.
