Choked/Tilted: Stress trong game và cách phòng tránh – Phần 1

Trong thế giới game thủ chuyên nghiệp – đặc biệt là trong Esport – có lẽ nhiều bạn nhậu đã không còn quá xa lạ với hai từ “Choked” hay “Tilted”. Từ ban đầu chỉ sử dụng để mô tả hành vi con người, chúng giờ còn được sử dụng rộng rãi hơn, từ sự việc thắng lội ngược dòng (Mà tôi còn hay gọi là “Cumback” như để sỉ nhục đối phương) cho đến cả việc ghi vào tiểu sử của người chơi. Cũng có lẽ mà do có rất nhiều ý nghĩa như vậy mà nhiều người mới biết đến thể thao điện tử chuyên nghiệp khó lòng hiểu hết Choked/Tilted nghĩa là gì.

I. Choked

Theo định nghĩa của từ điển tiếng Anh thông thường, Choked có nghĩa là bị nghẹt thở (Do bệnh lý, bị bóp cổ,v.v…) hoặc không nói được nên lời (Do ức chế cảm xúc) – Gọi chung là những tác nhân từ bên trong hoặc bên ngoài có thể ảnh hưởng tới khả năng hô hấp hoặc nói. Đây cũng là tên gọi cho một loại trang sức của phụ nữ, “Choker”.

Choker is my fetish ( ͡° ͜ʖ ͡°)

Trong từ điển mở rộng Urban Dictionary, Choked còn mang một nghĩa khác: Có một màn trình diễn tệ hại trong khi được mong chờ kết quả cao, thường là trong thể thao hoặc trò chơi nào đó. Ví dụ: Bruce đang có màn trình diễn rất tệ. Nếu anh ta “Choked” nốt hiệp này thì khó lòng biết được tương lai của anh.

Trong ngành thể thao điện tử, “Choked” đã được biến tấu lên thành 3 ý nghĩa nữa để phản ánh: 1. Trạng thái tâm lý của người chơi/thi đấu; 2. Mô tả trạng thái tâm thần chung của đối tượng; 3. Kết quả bất ngờ của trận đấu. Đi vào chi tiết ta sẽ thấy mục đích thứ 2 không khác mấy so với 1 cả về định nghĩa lẫn cách sử dụng, vậy nên ta sẽ gộp cả hai lại thành “Tâm lý người chơi/thi đấu”.

1. “Choked” Tâm lý

“Choked” ở đây là việc một hoặc vài cá nhân (nếu chơi theo team) gặp phải stress rất lớn ảnh hưởng có thể tới khả năng chiến đấu của cả đội hoặc chỉ một vài người bị Choked – chỉ dùng trong khi chơi game, đặc biệt là Esport. Rất dễ để nhận biết một người chơi nào đang bị “Choked” chỉ bởi đơn giản là nhìn vào biểu hiện mặt và cả hành vi của anh ta – ĐẶC BIỆT là sau khi chết và phải ngồi chơi xem màn hình đồng đội. “Choked” thường có các biểu hiện lớn sau đây:

• Hít sâu/Thở dài (Vì đây là cách khống chế stress đơn giản nhất).
• Cơ địa trên mặt mang nặng sắc thái buồn, lo âu, căng thẳng,…
• Các pha chiến đấu tiếp theo (Khi đã bị Choked) nếu chết/thua thường rất mang tính lỗi kỹ thuật do bản thân (Sấy trượt, kéo trượt,…)
• Có các hành vi chán nản do mệt mỏi (Ngồi chồm hẳn lên ghế – trường hợp cực đoan nhất), thất vọng (Úp tay che/vuốt mặt), mệt mỏi (Chống tay lên trán),…

Các hành vi chán nản ở trên thường (Nếu không muốn nói là LUÔN LUÔN) xuất hiện khi một team thi đấu nào đó gặp bất lợi/yếu thế gần như hoàn toàn trước đối thủ dẫu cho họ đã sử dụng hết nội lực và tài cán của mình. Một ví dụ điển hình nhất là khi 2 AWP-er của 2 team CS:GO giao đấu với nhau: Một khi kết quả luôn nghiêng về phía bên kia, bạn sẽ lập tức thấy sự uất ức do bất lực của người còn lại (Nếu có cảnh quay facecam). Khi đã biết kết quả phân tranh giữa 2 người ra sao, bạn có thể để ý người chơi ở phe thua dù có đủ tiền mua AWP và giáp nhưng quyết định dùng AK để nhường vị trí AWP cho người khác – hay tệ hơn là từ bỏ hẳn chiến thuật peek AWP. Nói một cách ngắn gọn, khi một người chơi bị coi là “Choked” tức là đối tượng đó đang chịu một hoặc nhiều áp lực từ (các) bên nào đó lên anh ta.

Nhưng Choked không chỉ là từ áp lực thắng thua do tài phân tranh quyết định. Nó còn có thể là do chính áp lực tinh thần của người chơi đó (Mà ta gọi là xuống tinh thần) bởi lỗi lầm của họ: các tình huống xử lý sai lầm trong round đấu nào trước đó khiến team thiệt hại nặng (Một round full buy thua 1v1 do bắn trượt trong CS:GO, trừng phạt trượt để mất Baron vào tay địch trong LoL,…) hay tệ hơn là anh ta đang bị out-play, đè lane hay bốc hành củ trong trận đó. Chúng ta có thể liệt ra muôn vàn tình huống có thể dẫn đến bị “Choked” như vài ví dụ vừa nêu và chẳng hạn như nữa sau:

• Thua liên tục nhưng lỗi đa phần là do mình.
• Một pha Teamkill do sai sót của bản thân.
• Một pha xử lý ngớ ngẩn khiến cả đồng đội thắc mắc/oán giận.

Tùy vào thể trạng tâm lý của mỗi người mà khả năng bị “Choked” sau một thời gian chịu đựng sẽ khác nhau, một số thậm chí còn không bao giờ bị “Choked” (như tôi, thật mà) bởi họ đã luyện được cách thức luôn giữ bình tĩnh trong game (Đặc biệt là các in-game leader – IGL trong mọi game mang hình thức Esport). Đây là một tiêu chí quan trọng khi điều tra, xem xét hồ sơ lai lịch của ứng cử viên khi bất kỳ đội tuyển nào muốn đưa roaster về đội. Tuy nhiên một khi đã bị “Choked”, mọi người chơi đều sẽ bị áp lực stress đè nén rất mạnh lên tâm lý, ảnh hưởng xấu hoặc rất tệ lên khả năng tiếp tục chiến đấu của người đó. Tệ hơn, một khi đã bị Choked mà đối tượng vẫn tiếp tục chết dẫu cho đó không hoàn toàn là do lỗi kỹ năng của họ, họ vẫn thường tự oán trách bản thân vì cái chết đó mà cơn Choked vẫn sẽ tiếp tục.

Những “Cảm giác” mà một người chơi bị Choked thường có là:

• Khó thở/nghẹn hơi/tức ngực sau khi thua/chết (Khi đã lên cơn Choked).
• Liên tục cảm thấy ân hận, áy náy với team vì màn/pha xử lý mắc lỗi đó.
• Mất tư tưởng “Chơi để thắng”, xuống tinh thần ham thắng và trình độ/khả năng chơi giảm rõ thấy (Xử lý hỏng những pha đáng nhẽ ra không thể hỏng).
• Ngáp dài (Do mất tập trung cả trong bắn lẫn hô hấp), Buồn ngủ (Đặc biệt nếu chơi đêm, kể cả với dân hay thức đêm mà bị Choked thì vẫn tự dưng lên cơn buồn ngủ như thường).

Khi chơi với bạn của bạn mà họ lên cơn Choked, thường thì bạn sẽ không để ý bởi bạn còn phải lo chạy bo chẳng hạn (PUBG). Nhưng để ý bạn sẽ nhận ra những dấu hiệu của việc bạn game mình bị Choked:

• Call out “Hụt hơi”, không năng nổ như trước đó.
• Ít hoặc không còn bình luận gameplay từ góc nhìn đồng đội khác nữa.
• Kêu buồn ngủ dù mới chỉ chơi chưa hết 2-3 game (Ví dụ ước lượng PUBG ra).
• Ít khi lên tiếng, chỉ nói trong một số trường hợp yêu cầu, đề nghị nhất định (Đặc biệt là nếu bắn theo squad).

Vậy làm thế nào để xử lý chống lại “Choked”? Câu trả lời là RẤT KHÓ. Một khi đã bị Choked thì chỉ có bản thân bạn mới tự gánh bạn ra khỏi cơn stress đau đớn đó: Một pha Clutch 1v3 thành công, một pha xử lý mẫu mực đáng ghi vào sách giáo khoa, một màn mind game thành công,… Gọi chung là bất cứ kết quả tốt đẹp nào mà người bị Choked đó thực hiện mang lại chiến thắng cho trận đó, thậm chí dù chỉ là 1 kill thôi cũng có thể lấy lại tinh thần cho người chơi bot frag (Bét bảng) đang làm tạ cho team gánh. Cá nhân tôi đã thấy rất nhiều trường hợp trong tựa game Rainbow 6 dù cho anh bạn bét bảng team với chỉ số 0-0-4 (0 giết/hỗ trợ, 4 chết), liên tục chết trong các màn đấu súng NHƯNG chỉ với duy nhất 1 mạng giết được – chính là Top team địch, cậu ta đã lấy lại được tinh thần và lập tức trở thành “Giáo xư” với kết thúc chung cuộc chiến thắng với chỉ số 6-1-4 (Chỉ là ví dụ nhỏ thôi, cậu ta không chết thêm bất kỳ mạng nào từ round bỏ mạng thứ 4 cuối cùng đó). Cá nhân tôi cũng đã thưởng thức kha khá pha “Cumback” (Xuất tinh ngược) khi đối phương dẫn trước tới 3-0 (4-0 là thắng, 4-3 thì lên Overtime, 5 round thắng trước thì sẽ thắng chung cuộc) và tôi cùng đồng đội không-hề-quen-biết đã cùng nhau Comeback lên 5-3, cảm giác…không gì thay thế được.

Khoảnh khắc hạnh phúc nhất trong Siege

Nói như vậy không có nghĩa là đối tượng bị Choked không cần bất kỳ sự giúp đỡ nào hết. Thông thường đối với mọi game thủ thường xuyên cày game, họ có thừa sự tự nhận biết để nhận ra rằng bản thân đang bị Choked và sẽ báo luôn cho đồng đội. Vào lúc này đồng đội (Có thể chính là bạn) sẽ là một xúc tác quan trọng trong quá trình lấy lại tinh thần của người bị Choked đó. Từ những câu mic hoặc chat đơn giản như “nt” (Nice try, dẫu cho trận đó THỰC SỰ thua vì họ) hay những hành vi tuy rất đỗi bình thường khác như drop súng (CS:GO), hồi sinh (PUBG, R6S) hoặc thậm chí là gánh team cũng là những chất xúc tác rất rất lớn. Tuy nhiên xét cho đến cùng, chỉ có bản thân người bị Choked phải tự giành lại được lòng tin của chính bản thân thì mới có thể tiếp tục trở lại chiến trường. Đó là lý do vì sao sau khi Valve ra quyết định giảm ảnh hưởng leader từ sự chỉ dẫn của Huấn luyện viên (Coaching), rất nhiều người chơi CS:GO mang bản năng leader đã nhanh chóng tìm lại chỗ đứng của bản thân sau đó bởi thiếu sự dẫn dắt cả chiến thuật lẫn tâm lý, bất kỳ đội tuyển hay người chơi nào trong CS:GO từ bất kỳ quốc nào cũng khó lòng mà giữ được đà tâm lý chiến thắng và “Cumback” đối phương.

2. “Choked” Cumback

Tôi rất thích dùng từ “Cumback” một khi team tôi thắng ngược đội bạn – đặc biệt là khi họ dẫn trước với tỉ số cách biệt và có top frag địch tay to như “Giáo xư” vì nó là một hình thức trash talk sỉ nhục khá “Đau”. Cũng theo từ điển Urban Dictionary, “Choked” còn có một ví dụ nữa: Đội tuyển Evil Geniuses đã dẫn trước PENTA Esport 2-0…Nhưng họ đã bị Choked và thua ngược 3-2.

À đó không hẳn là ví dụ đâu, đó CHÍNH XÁC là những gì đã diễn ra ở giải đấu Chung kết Rainbow Six – Six Invitational 2018 – giữa PENTA Sports vs Evil Geniuses (EG). Sau khi dẫn trước đội tuyển từ Châu Âu với tỷ số 2-0, EG đã bị PENTA Esport cho một màn Cumback cực kỳ ngoạn mục với 3 game thắng liên tục nhưng không đè bẹp hoàn toàn ý chí của EG khi tỷ số đã dàn đều 2-2 mà ngược lại, cả 2 đã có một màn giao đấu cuối với tỷ số rất chông vênh 6-4 trong Overtime match point.

EG ăn choked trước PENTA với tỷ số 2-3 dù dẫn trước

Ví dụ ở Rainbow 6 trên chỉ là rất nhỏ so với CS:GO bởi một khi mà đã xuất hiện “Choked” thì quả “Choker” này rất là đau và đáng để ghi nhớ sử sách. Ví dụ như Đội tuyển TSM Kinguin đã để thua Cloud 9 dù dẫn trước 13-2 với tỷ số tới 14-16 trong giải Katowice 2015 hay Team Liquid thua Luminosity Gaming dù dẫn trước 15-9 nhưng đã bị Choked một pha thủng phổi với pha AWP huyền thoại của Coldzera kéo hòa để rồi thua chung cuộc Overtime với tỷ số 16-2 trong ngày tiếp theo (MLG Columbus). Còn trong những game MOBA như Dota2 hay LoL thì những pha “Choked” cumback thì phải gọi là cơm bữa, không xảy ra hàng ngày thì cũng…hơi lạ, kể cả trong thi đấu.

Dù REKKLES (Fnatic) bị choked khi thua 2 game liên tiếp do lỗi cá nhân, anh vẫn có màn trình diễn sau đó vô cùng ấn tượng, đánh bại cả IMT và GAM

Nói tóm lại, “Choked kết quả” trong game là khi một trong hai bên đang dẫn trước bị đội đối phương lật kèo thắng ngược “Cumback” cực mạnh trong khi đáng lý ra thì đây đã là chiến thắng của họ. Khi đó đội tuyển dẫn trước mà bị thua ngược sẽ được coi là “Choked”.

Trong phần sau chúng ta sẽ phân tích từ “Tilted” mà ảnh hưởng nặng nề hơn nhiều lần “Choked” của nó lên tâm lý người chơi lẫn cả đồng đội như nào.